“Cứ địa” của… hàng nhái, hàng giả
Dịp Tết Mậu Tuất 2018 vừa qua, chúng tôi có dịp trở về tỉnh Quảng Ngãi và một số tỉnh miền Trung và Tây Nguyên. Gần 2 tuần ở các địa phương này, đi khá nhiều chợ, cửa hàng, để khám phá thị trường hàng hóa, xem người dân ở đây ăn gì, mua hàng nào. Tại khu vực chợ Đức Lân (huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi) và chợ Đức Phổ (huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi), theo quan sát, với mặt hàng quần áo, hàng hóa của các DN trong nước chiếm đến 90%. Tuy nhiên, hầu hết những mặt hàng bày bán đều là hàng nhái, có tên gọi na ná hàng của Công ty Việt Tiến như Việt Tuân, Việt Tuấn… So về giá bán, hàng nhái có giá thấp hơn rất nhiều như áo sơ mi sọc, dài tay của Việt Tuân giá chỉ 170.000-200.000 đồng/chiếc. 10% còn lại là hàng Trung Quốc, phổ biến ở 2 mặt hàng quần kaki và áo thun. Giá bán áo thun lên tới 450.000 đồng/cái.
Chủ một gian hàng quần áo tại chợ Đức Phổ cho biết, ở chợ chỉ bán hàng trong nước vì mẫu mã khá đẹp, giá cả phù hợp với túi tiền của đại đa số người dân. Riêng với hàng Trung Quốc, tiểu thương lấy của mối đưa sang tận nơi, giá tuy hơi cao nhưng là hàng chất lượng tốt, mẫu mã thay đổi liên tục. Nếu bán không hết, họ có thể thu hàng về nên rất thuận lợi cho kinh doanh. Hơn nữa, đây cũng là sản phẩm chỉ bán cho những người có thu nhập khá ở địa phương vì mức giá lên tới 400.000-500.000 đồng/sản phẩm. Khi được hỏi ở chợ có bán hàng Thái Lan, Hàn Quốc… hay không, chủ gian hàng cho biết thói quen mua sắm của người dân là khá trung thành với những thương hiệu họ đã dùng nên khi “đánh” hàng mới cần phải cân nhắc.
Ở nhóm hàng điện gia dụng, bếp gas, tình trạng cũng tương tự. Tại cửa hàng MK, được xem là điểm bán đồ điện, nước lớn nhất ở khu vực Ngã tư Thạch Trụ (điểm giáp ranh giữa huyện Đức Phổ và huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi), chúng tôi không tìm được sản phẩm có thương hiệu nổi tiếng nào của ngành điện, thay vào đó là hàng nhái hoặc không tên tuổi. Chủ một cửa hàng bán bếp gas cho hay, bếp gas hiệu Rinnai giá bán lên tới 3,5 triệu đồng/chiếc, trong khi sản phẩm có thương hiệu na ná là Fujinai chỉ ở mức 1,2 triệu đồng/chiếc nên dễ bán hơn. Anh N.M.D. (ngụ xã Phổ Phong, huyện Đức Phổ, Quảng Ngãi) cho biết trong 3 năm qua, gia đình anh phải đổi bếp gas tới 3 lần vì cái thì lửa quá yếu, cái thì lửa đỏ lòm làm đen xoong; cái mới mua dịp tết vừa qua tạm ổn nhưng thấp thỏm vì không biết khi nào lại hư.
Tại tỉnh Kon Tum, tỉnh Đắk Lắk, một số người dân cho hay trong 2 năm gần đây, đã xuất hiện các xe tải chở hàng điện máy như nồi cơm điện, quạt máy… đi bán dạo với giá siêu rẻ, đồng thời tặng kèm một số mặt hàng khác nên rất “được lòng” người dân. Tuy nhiên, các mặt hàng này chỉ dùng một thời gian rất ngắn là hư nhưng không có bảo hành, thành ra “tiền mất, tật mang”. Giám đốc một siêu thị đa ngành của TPHCM thừa nhận mặc dù đã đầu tư xây dựng siêu thị tại tỉnh Quảng Ngãi từ nhiều năm qua nhưng họ chưa có chủ trương đẩy mạnh nhóm hàng điện gia dụng, quần áo và thực phẩm tươi sống. Bởi các sản phẩm có thương hiệu sẽ không cạnh tranh nổi với các sản phẩm nhái thương hiệu, giá rẻ, còn thực phẩm thì người dân vẫn quen mua ở chợ.
Chưa được khai thác đúng mức
Thị trường nông thôn hiện chiếm tới 70% dân số cả nước, chiếm hơn 50% tổng GDP. Số liệu từ một số công ty nghiên cứu thị trường cho thấy, người dân khu vực nông thôn hiện có nhu cầu mua sắm cao gấp 3 lần so với thành thị. Thu nhập của người dân ngày càng được cải thiện, đã kéo ngắn khoảng cách về nhu cầu mua sắm giữa thành thị và nông thôn.
Tiềm năng là vậy nhưng khai thác thị trường nông thôn lại không dễ dàng. Theo đánh giá của các DN tham gia đưa hàng Việt về nông thôn, muốn chắc chân ở thị trường này, DN phải đầu tư về con người và thời gian. Bởi lẽ, đặc trưng của vùng nông thôn là địa bàn trải rộng, nhiều khách hàng nhỏ, sức mua không đồng đều. Kinh nghiệm thực tế tại một số DN thành công ở khu vực nông thôn như Vinamilk, Nutifood, Vissan, cho thấy các DN này đều bố trí lực lượng “nằm vùng” tại các vùng miền để làm công tác marketing. Ban đầu, những sản phẩm của công ty được gửi tại các cửa hàng nhỏ lẻ với số lượng ít. Khi được người dân tin tưởng, lượng hàng gửi sẽ có số lượng lớn hơn. Với các thương hiệu khác như cà phê Trung Nguyên, Giấy Sài Gòn, chủ các thương hiệu này cho biết họ thành công từ việc bán hàng theo dạng “đánh du kích” từ khu vực các tỉnh, thành cũng như ngoại thành của các TP lớn, sau đó mới tập trung “đánh hàng” vào nội thành.
Gần đây, một số DN cũng thành công trong việc chinh phục thị trường nông thôn như Công ty Nước giải khát Tân Quang Minh với thương hiệu Bidrico. Khảo sát của Trung tâm BSA cho thấy doanh số bán hàng của các DN tại thị trường nông thôn mới chỉ chiếm 20% - 25% tổng doanh thu nhưng với Bidrico, tỷ lệ này lên đến 70%. Hóa mỹ phẩm là ngành hàng có sức cạnh tranh khốc liệt nhưng Mỹ Hảo vẫn “sống khỏe” và giữ được thương hiệu trước làn sóng thâu tóm của DN ngoại cũng nhờ vào thị trường nông thôn mang lại 80% doanh thu cho công ty.
Bằng kinh nghiệm có được từ nhiều năm làm việc cho các tập đoàn nước ngoài, một chuyên gia về thị trường đúc kết điều kiện mua hàng của người Việt rất đơn giản. Đó là sản phẩm của ai tới trước thì sẽ được bán và được xài. Điều này đồng nghĩa, để thành công, các DN buộc phải đưa sản phẩm xuất hiện thường xuyên trên các quầy kệ để người mua nhìn thấy được. Việc tối kỵ trong bán lẻ là DN không được để “đứt” hàng. Sở dĩ sản phẩm của một số DN Việt Nam đã từng chiếm lĩnh thị trường, nhưng rồi lại bị rơi vào tay các đối thủ nước ngoài, là do không đảm bảo nguồn hàng thông suốt. Đây cũng chính là chất lượng độ bao phủ của DN trên thị trường.
Bên cạnh đó, khuyết điểm lớn nhất trong phân phối bán lẻ Việt Nam hiện nay là các tiểu thương chỉ mua cái gì mà họ bán được. Để thuyết phục họ bán những sản phẩm mới là vô cùng khó khăn. Do vậy, để phát triển cùng một lúc nhiều nhãn hàng vào thị trường nông thôn, buộc các DN phải đưa ra những chính sách phù hợp và kiên trì. Đã đến lúc các DN khác ngành nghề nên liên kết để xây dựng hệ thống bán hàng. Khi đã có hệ thống bán hàng xuyên suốt, DN sẽ ổn định được sản xuất, tập trung đầu tư để nâng cao giá trị gia tăng và nâng sức cạnh tranh cho sản phẩm.
