Nỗi lo sa sút trí tuệ ở người lớn tuổi

Khi phát hiện, bệnh đã nặng

Dáng vẻ mệt mỏi khi phải chăm mẹ tại Khoa Lão - Chăm sóc giảm nhẹ Bệnh viện (BV) Đại học Y Dược TPHCM, chị Trần Thị Hương (ngụ Bình Chánh, TPHCM) buồn bã: “Các bác sĩ chẩn đoán mẹ tôi mắc SSTT, anh chị em trong nhà phải thay phiên nhau chăm sóc, không dám rời bà nửa bước, sợ bà lẫn quá bỏ đi lung tung”… Trước đó, BV cũng tiếp nhận điều trị cho bà N.T.N. (84 tuổi, ngụ tại Tiền Giang), nhập viện vì cơ thể suy kiệt. Theo lời kể của người nhà bệnh nhân, bà N. rất hay quên, khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày và thường không dám ra ngoài một mình vì sợ bị ám hại. Bà N. ăn kém dần, không biết cách nhai thức ăn, không cảm giác đói, dẫn đến tình trạng suy kiệt và phải nhập viện cấp cứu. Tại Khoa Lão - Chăm sóc giảm nhẹ, các bác sĩ chẩn đoán bà N. bị SSTT giai đoạn trung bình và tiến hành điều trị kháng sinh đủ liều, tập các bài tập nhận thức, vận động.

Tiến sĩ - bác sĩ Thân Hà Ngọc Thể, Trưởng khoa Lão - Chăm sóc giảm nhẹ BV Đại học Y Dược TPHCM, cho biết nguyên nhân gây SSTT bao gồm di truyền, ảnh hưởng từ các bệnh lý (như bệnh Alzheimer, đột quỵ não, Parkinson…) và lạm dụng thuốc trong thời gian dài, đặc biệt là nhóm thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm. Bệnh thường xuất hiện ở đối tượng người cao tuổi nhưng hay bị bỏ sót, nếu có phát hiện thì thường là khi đã bước vào giai đoạn trung bình hoặc đã nặng. Hiện có tới 75% trường hợp bệnh diễn tiến âm thầm trước khi được phát hiện. Do đó, việc nhận biết và phòng tránh những nguyên nhân gây bệnh là điều rất quan trọng, giúp giảm những ảnh hưởng xấu của bệnh gây ra. 

Cần hiểu đúng để điều trị sớm

Theo các chuyên gia y tế, SSTT không chỉ xảy ra ở người già (và không phải ai già cũng bị bệnh), thậm chí có những trường hợp mới 50 tuổi cũng mắc. Triệu chứng của bệnh rất đa dạng, tùy vào từng giai đoạn bệnh. Ở giai đoạn nhẹ, triệu chứng nổi bật nhất là suy giảm trí nhớ ngắn hạn, có những thay đổi tính tình như trở nên khó tính hơn, dễ nóng giận và kích động. Ở giai đoạn trung bình, người bệnh bắt đầu biểu lộ những khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày như tắm rửa, mặc quần áo, vệ sinh cá nhân; mất khả năng tiếp thu những thông tin mới, bị rối loạn định hướng về không gian và thời gian; các rối loạn hành vi trở nên nặng nề hơn, người bệnh hoang tưởng bị ám hại, trở nên nghi kỵ những người xung quanh hoặc vô cớ tấn công người khác. Ở giai đoạn nặng, người bệnh mất toàn bộ khả năng độc lập trong sinh hoạt thường ngày, hoàn toàn lệ thuộc vào người chăm sóc do mất trí nhớ, không còn nhận biết được người thân trong gia đình, mất khả năng đi lại. 

Nhiều người khi thấy có biểu hiện suy giảm trí nhớ là nghĩ đến dấu hiệu do tuổi tác, nên bỏ qua cơ hội khám và điều trị. Chính vì vậy, đa phần người bệnh nhập viện đều ở giai đoạn muộn. Cùng với việc sử dụng thuốc để điều trị các triệu chứng nhận thức, rối loạn hành vi tâm thần, việc chăm sóc người bệnh đúng cách, tập luyện chức năng nhận thức cũng góp phần quan trọng trong việc khôi phục nhận thức, nâng cao chất lượng sống cho người bệnh. Ngoài ra, cần phải chú ý điều trị tốt các bệnh đi kèm như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, Parkinson… khi điều trị cho người bệnh SSTT. 
Bác sĩ Thân Hà Ngọc Thể cho biết, tình trạng SSTT có thể được cải thiện nếu phát hiện sớm và can thiệp đúng cách, do đó cần nâng cao sự hiểu biết cũng như cách phòng ngừa trong cộng đồng. Đối với người cao tuổi, nên ăn uống cân bằng, đủ chất, tránh những thực phẩm chứa nhiều mỡ, đường và muối; tăng cường luyện tập thể thao, tham gia các hoạt động giao tiếp xã hội; luôn sống vui vẻ, lạc quan; chơi các trò chơi trí tuệ cùng con cháu…

Các chuyên gia y tế khuyến cáo cần chăm sóc, điều trị SSTT khi có 10 biểu hiện: giảm trí nhớ làm rối loạn cuộc sống hàng ngày; khó khăn trong việc giải quyết vấn đề; khó khăn trong hoàn thành các nhiệm vụ quen thuộc; nhầm lẫn về thời gian và không gian; khó nhận biết về hình ảnh trực quan và mối quan hệ trong không gian; phát sinh vấn đề mới với từ ngữ khi viết, đọc; đặt nhầm chỗ các đồ vật và mất khả năng nhớ lại các bước để tìm lại đồ; giảm khả năng phán đoán hoặc ra quyết định; thu mình khỏi công việc hoặc hoạt động xã hội; thay đổi cảm xúc và nhân cách.