Đầu tiên là truyền thông về giá trị to lớn của sâm Ngọc Linh để dân biết, dân hiểu, từ đó chủ động thay đổi nếp nghĩ, cách làm, thấy lợi mà tham gia trồng. Hiệu quả mang lại là đồng bào Xơ Đăng đã bán trâu bò, vay ngân hàng đầu tư sâm. Địa phương tham gia tiếp sức thông qua các chính sách hỗ trợ vay vốn ưu đãi; kết nối doanh nghiệp lớn để xây dựng chuỗi liên kết sản xuất, nhằm giúp dân có thêm nguồn lực đầu tư.
Giữa lúc biến đổi khí hậu đang diễn ra mạnh mẽ, công tác bảo vệ môi trường sống của cây sâm rất được chú trọng. Hằng năm, huyện Tu Mơ Rông tranh thủ các nguồn vốn để phủ xanh đồi trọc ở các khu vực vùng đệm trồng sâm. Hàng nghìn ha rừng vùng đệm đã được mọc lên, giúp giữ được không khí lạnh cho vùng lõi trồng sâm, giúp cây sâm sinh trưởng tốt hơn.
Đầu ra sản phẩm là vấn đề được triển khai xuyên suốt, liên tục. Tỉnh, huyện đã tổ chức các hoạt động kêu gọi, thu hút đầu tư các dự án, trong đó có sâm Ngọc Linh. Bên cạnh đầu ra ổn định là doanh nghiệp trên địa bàn, huyện đã xây dựng các tour du lịch tham quan vườn sâm để người dân trực tiếp bán sâm cho khách; tổ chức các phiên chợ sâm; tập huấn thương mại điện tử để tìm kiếm thêm đối tác.
Công tác bảo vệ thương hiệu sâm, chống nạn trộm cắp, trục lợi từ cây sâm, giúp người dân, doanh nghiệp an tâm trồng sâm được triển khai từ tỉnh đến huyện. Các vụ trộm cắp được công an quyết liệt vào cuộc điều tra, nhiều đối tượng bị bắt. Huyện Tu Mơ Rông còn kêu gọi đơn vị viễn thông lắp đặt 2 trạm phát sóng giá trị khoảng 1 tỷ đồng, nhờ đó, đồng bào Xơ Đăng đã lắp camera giám sát, chỉ cần ngồi nhà mở điện thoại là có thể trông coi vườn, đỡ tốn công sức, thời gian. Ngoài ra, việc bảo vệ, ngăn chặn nạn trục lợi còn được huyện quyết liệt triển khai thông qua các chính sách như yêu cầu người dân, doanh nghiệp kê khai vùng trồng, liên kết trồng để quản lý hồ sơ pháp lý; xác nhận cung cấp tem chỉ dẫn địa lý đối với sâm củ; bảo vệ nguồn giống thuần chủng.
Việc triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp đã giúp công cuộc biến quốc bảo thành quốc kế dân sinh có sự đột phá rõ rệt với nhiều thành tựu to lớn. Diện tích sâm Ngọc Linh đã tăng nhanh chóng, trong đó huyện Tu Mơ Rông đã phát triển được 2.400ha.
Số lượng người dân trồng sâm và diện tích sâm do dân sở hữu liên tục tăng nhanh chóng. Không chỉ người có điều kiện mà hộ nghèo, hộ cận nghèo cũng trồng sâm, hưởng lợi từ sâm. Đến nay, đồng bào Xơ Đăng huyện Tu Mơ Rông đã sở hữu hơn 84ha sâm Ngọc Linh. Nhờ đó, những tỷ phú từ sâm đã hình thành, người dân sắm ô tô, xây dựng những căn nhà đẹp. Còn người nghèo đã thoát nghèo nhờ cây sâm Ngọc Linh. Sự thành công của các doanh nghiệp trồng sâm trên địa bàn huyện Tu Mơ Rông, có sự đóng góp to lớn của người dân tại chỗ khi cung cấp kinh nghiệm trồng, chăm sóc, từ đó giúp doanh nghiệp có nguồn lực để mở rộng diện tích.
Sâm cũng được chế biến thành hàng chục sản phẩm để phục vụ cho mọi tầng lớp trong xã hội. Từ chỗ được “gắn mác” chỉ người giàu mới có điều kiện thì nay mọi nhà có thể dùng thông qua sản phẩm từ phân khúc thấp như nước tăng lực, trà đến các loại giá trị như mật ong sâm, yến sâm, dịch chiết sâm, rượu sâm, củ sâm, các thực phẩm chức năng, hỗ trợ sức khỏe từ sâm… Các sản phẩm từ sâm Ngọc Linh có nguồn gốc từ Kon Tum được người dân cả nước sử dụng để làm quà tặng người thân.
Sâm Ngọc Linh cũng đã tạo dựng được một sản phẩm mang tính đặc sản, đó là mô hình du lịch trải nghiệm vườn sâm, tương lai hơn nữa là du lịch chăm sóc sức khỏe từ miền quốc bảo. Mô hình này đã và đang từng bước hình thành. Như trước kia, bà con thường cấm cản người dân vào vườn tham quan thì nay đã biết phối hợp với doanh nghiệp, hợp tác xã hình thành tour du lịch vườn sâm, tạo ra 1 sản phẩm du lịch đặc hữu của tỉnh và là nguồn thu nhập ổn định trong tương lai cho người dân.
Quá trình xây dựng quốc bảo sâm Ngọc Linh thành quốc kế dân sinh đã thành công bước đầu nhưng thực tế vẫn có thể đạt nhiều kết quả tốt đẹp hơn.
Lý do vì ngoài 6 xã thuộc huyện Tu Mơ Rông và 2 xã thuộc huyện Đăk Glei được cấp chỉ dẫn địa lý Ngọc Linh cho sản phẩm sâm củ, thì còn nhiều địa phương khác cũng thích hợp trồng sâm. Điều này cho thấy, dư địa để mở rộng diện tích sâm còn rất lớn và nếu mở rộng sang các địa phương khác sẽ giúp thêm nhiều cộng đồng dân cư được hưởng lợi, qua đó giảm giá thành, giúp người tiêu dùng có thêm nhiều sản phẩm sử dụng.
Tin vui cho người dân là mới đây, UBND tỉnh Kon Tum vừa phê duyệt Dự án Mở rộng phạm vi bảo hộ chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh” cho sản phẩm sâm củ trên địa bàn tỉnh Kon Tum, triển khai ngay trong năm 2025. Dự án sẽ tiến hành nghiên cứu, xây dựng cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc đăng ký mở rộng phạm vi bảo hộ chỉ dẫn lý “Ngọc Linh” cho sản phẩm sâm củ trên địa bàn 11 xã khác của các huyện Tu Mơ Rông, Đăk Glei, Kon Plông và Kon Rẫy; nhằm mục tiêu cụ thể là chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh” cho sản phẩm sâm củ tỉnh Kon Tum mở rộng được Cục Sở hữu trí tuệ cấp văn bằng bảo hộ theo quy định.
Quyết định của UBND tỉnh nói trên được đánh giá sẽ mang lại lợi ích to lớn cho người dân đồng bào trong việc tham gia trồng sâm, từ đó sớm biến quốc bảo thành quốc kế dân sinh. Đơn cử như tại huyện Tu Mơ Rông, có 4 xã được được đưa vào nghiên cứu mở rộng cấp chỉ dẫn địa lý Ngọc Linh là Tu Mơ Rông, Đăk Hà, Đăk Sao, Đăk Rơ Ông. Đây là những xã có diện tích rừng lớn, thổ nhưỡng, khí hậu thuận lợi để trồng sâm Ngọc Linh. Thực tế, người dân cũng đã thử nghiệm trồng sâm Ngọc Linh và sâm sinh trưởng, phát triển rất tốt. Nếu các xã này được công nhận và được cấp chỉ dẫn địa lý Ngọc Linh cho sản phẩm sâm củ, sẽ có hàng nghìn hộ dân được danh chính ngôn thuận trồng sâm, giúp họ chạm đến ước mơ làm giàu. Với huyện Tu Mơ Rông, địa phương sẵn sàng hợp tác với các đơn vị được giao nghiên cứu để đề án sớm hoàn thành, giúp đồng bào làm giàu trên chính tài nguyên của mình, để người người, nhà nhà có thể dễ dàng sử dụng sâm Ngọc Linh.
Trong thời gian tới, huyện Tu Mơ Rông sẽ phối hợp đẩy mạnh việc phát triển sâm Ngọc Linh thành ngành hàng mang thương hiệu quốc tế, có giá trị xuất khẩu cao, tạo nguồn thu quan trọng cho địa phương, góp phần nâng cao đời sống người dân Xơ Đăng.
Trước mắt, để khẳng định giá trị và nâng tầm sâm Ngọc Linh, vào tháng 12-2024, huyện Tu Mơ Rông sẽ đăng cai tổ chức Hội thảo “Xây dựng bảo vệ, phát triển thương hiệu Sâm Việt Nam - Sâm Ngọc Linh nhìn từ góc độ lịch sử, khoa học và thực tiễn”. Hội thảo sẽ là nơi quy tụ của các doanh nghiệp, nhà quản lý, các giáo sư đầu ngành về dược liệu, cùng nhau phân tích lịch sử, giá trị và cách nhận biết sâm Ngọc Linh, từ đó đề ra các giải pháp nâng cao giá trị. Hội thảo được kỳ vọng sẽ mở ra cơ hội lớn cho việc phát triển, nâng tầm cây sâm Ngọc Linh, góp phần sớm biến loại cây này thành quốc kế dân sinh như kỳ vọng của địa phương.
