Văn hóa tẩy chay (cancel culture) là thuật ngữ chỉ việc cộng đồng mạng “đoàn kết” để phán xét một nhân vật từng được yêu mến. Với thuật toán ưu tiên những thông tin được nhiều người chú ý của các trang mạng xã hội, chỉ cần cá nhân có gì đó nổi bật, nhận được hiệu ứng đồng cảm thì chỉ sau một đêm, họ sẽ trở thành “idol”.
Thế nhưng, cũng chính những thuật toán đó, chỉ cần một tin đồn, suy diễn chủ quan, hay trích dẫn sai ngữ cảnh, thông tin tiêu cực sẽ nhanh chóng bùng nổ, dìm những idol hôm qua xuống tận sâu vũng bùn.
Khen ngợi cũng dễ dàng như vùi dập khi người dùng được “tiếp lửa” bởi hiệu ứng đám đông. Chọn theo đám đông là bản năng xã hội khiến con người có cảm giác thuộc về và an toàn, có cảm giác được đồng cảm và chấp nhận. Đồng thời, trách nhiệm cá nhân cũng giảm vì “số đông luôn có lý”, đám đông sẽ cùng “chia lửa” nếu sai lầm. Đặc tính ẩn danh sau những tài khoản ảo càng khiến trách nhiệm xã hội vốn đã ít, hóa không còn.
Các mạng xã hội như TikTok, Facebook có vô số video ngắn để phục vụ người dùng mỗi ngày. Trong cơn sóng thông tin đó, không ít người trẻ đã tự đặt ra cho mình một “deadline” (thời hạn) rất ngặt nghèo để không đứng ngoài cuộc.
Họ phải lựa chọn nhanh chóng việc phẫn nộ, thương cảm, hay sợ hãi với bất cứ thứ gì xuất hiện trên dòng “xu hướng”, buộc phải tin hoặc phán xét những tình tiết không rõ ràng nếu không muốn có cảm giác bị lỗi thời, bị bỏ lại phía sau. Chọn phe, đưa ra ý kiến gần như trở thành một “nhiệm vụ xã hội” của không ít người trẻ hiện nay.
Đám đông bên nào - ngả theo bên ấy, né tránh thể hiện quan điểm, chính kiến cá nhân trước áp lực của đám đông trên mạng lâu dần khiến nhiều người trẻ mất đi giá trị, lập trường riêng và lạc lối trong dòng xoáy thông tin.
Tất nhiên, việc có chính kiến và có trách nhiệm với chính kiến của mình, không có nghĩa là quan điểm ấy buộc phải luôn đúng một cách tuyệt đối. Điều đáng quý nằm ở thái độ sẵn sàng đối thoại, học hỏi, đủ bản lĩnh để tranh luận văn minh khi cần thiết và sẵn sàng tiếp thu, điều chỉnh. Bởi cuối cùng, tự do trong tư duy là thứ mà ai trong chúng ta cũng đều hướng tới.
