Những hệ giá trị tốt đẹp được phổ biến sẽ giúp xã hội phát triển bền vững và phồn vinh

Ngày 29-11, Ban Tuyên giáo Trung ương phối hợp với Hội đồng Lý luận Trung ương; Bộ VH-TT-DL; Viện Hàn lâm Khoa học xã hội tổ chức Hội thảo quốc gia “Hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới”. Trong phiên thảo luận thứ nhất, vấn đề “Hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới” được các đại biểu tham luận. Trong phiên tham luận chiều nay, vấn đề “Hệ giá trị quốc, hệ giá trị văn hoá Việt Nam trong thời kỳ mới” được các đại biểu trao đổi.

Vấn đề xây dựng hệ giá trị văn hóa hiện nay 

Báo cáo chính trị tại Đại hội lần thứ XIII của Đảng nhấn mạnh nhiệm vụ: “Tập trung nghiên cứu, xác định và triển khai xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới”. 

Đồng chí Phan Xuân Thủy, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương và đồng chí Nguyễn Văn Hiếu, Phó Bí thư Thành ủy TPHCM tham dự hội thảo tại điểm cầu TPHCM. Ảnh: DŨNG PHƯƠNG

Tham luận của PGS - TS Nguyễn Thị Phương Châm, Viện Nghiên cứu Văn hoá, nêu: “Hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực giá trị con người Việt Nam mà Đảng ta xác định chính là xác định việc xây dựng để có được những hệ giá trị đó, là khát vọng, là mục tiêu muốn đạt được, không phải là những hệ giá trị có sẵn hay đang được thực hành phổ biến trong cả xã hội. Nếu hiểu rõ hệ giá trị văn hóa mang tính hệ thống với nhiều yếu tố cấu thành và các yếu tố cấu thành này luôn gắn kết với nhau theo những trật tự nhất định và những tương tác đa chiều thì chúng ta sẽ hiểu không thể nhặt riêng một hệ giá trị nào ra khỏi tổng thể để đưa nó lên thành hệ giá trị phổ quát hay cốt lõi mà bỏ qua các giá trị có tính tương liên với nó”.

“Hệ giá trị văn hóa là một phương diện quan trọng của một nền văn hóa và thể hiện rõ nhất bản sắc văn hóa. Hệ giá trị văn hóa đã và đang được thực hành đa dạng, sống động trong đời sống xã hội, việc gọi tên, đúc kết và xây dựng hệ giá trị văn hóa là vô cùng quan trọng, giúp cho chúng ta có những nhìn nhận bao quát hơn, đầy đủ hơn và phát huy được hiệu quả hơn chức năng định hướng, đánh giá, điều chỉnh của hệ giá trị văn hóa. Hơn nữa, việc xây dựng hệ giá trị văn hóa còn thể hiện mong muốn, khát vọng của chúng ta về những hệ giá trị tốt đẹp sẽ được thực hành phổ biến tạo nên sự phát triển phồn vinh và bền vững cho xã hội”, PGS-TS Nguyễn Thị Phương Châm trình bày.

Các đại biểu tham luận tại hội thảo. Ảnh: DŨNG PHƯƠNG

Xác định nội hàm cụ thể của hệ giá trị

 Để xây dựng thành công hệ giá trị văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước trong giai đoạn mới đòi hỏi phải xác định được đúng đắn, xác đáng hệ giá trị mới, trên cơ sở khoa học và thực tiễn khách quan, tránh chủ quan, duy ý chí, hô hào suông. Điều đó đòi hỏi một cách tiếp cận hệ thống, tổng thể, đa chiều, vừa có được sự đồng thuận cao trong giới nghiên cứu khoa học và các nhà lãnh đạo, vừa được đông đảo các tầng lớp nhân dân ủng hộ và thực hiện.

Chính vì vậy, cần phải tổng kết, đúc rút kết quả nghiên cứu của nhiều thế hệ các nhà khoa học đi trước, đồng thời tham khảo học hỏi kinh nghiệm quốc tế, vừa kế thừa có chọn lọc các giá trị truyền thống của dân tộc, đồng thời tiếp thu các giá trị tiến bộ, phổ quát của nhân loại; bám sát quan điểm, đường lối của Đảng, tiếp thu ý kiến của giới trí thức tinh hoa; vừa dựa trên các quan điểm lý thuyết vừa phải bám sát tình hình thực tiễn, trưng cầu, lắng nghe ý kiến nhân dân, đáp ứng ý chí và kỳ vọng của nhân dân, đồng thời đảm bảo tính khả thi trong triển khai thực hiện.

Vì thế, trước hết cần nhìn nhận, xem xét hệ giá trị văn hóa Việt Nam trên các chiều cạnh của bối cảnh trong nước và quốc tế: về kinh tế đó là sự chuyển đổi từ cơ chế kinh tế bao cấp sang cơ chế kinh tế thị trường và nền kinh tế tri thức; về xã hội là sự chuyển đổi từ xã hội truyền thống nông nghiệp sang xã hội công nghiệp hiện đại, tiên tiến; về bối cảnh quốc tế là xu thế toàn cầu hóa, sự phát triển vượt bậc của khoa học - công nghệ, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4...

Các đại biểu trao đổi bên lề hội thảo. Ảnh: DŨNG PHƯƠNG

GS-TS Từ Thị Loan, nguyên Viện trưởng Viện Văn hoá Nghệ thuật Quốc gia, đưa ra một số lưu ý về nguyên tắc xác định giá trị như sau: “Nhìn chung, khó có thể đưa ra hết các giá trị kỳ vọng, đáng quan tâm đối với sự phát triển của một quốc gia, do vậy, việc xác định hệ giá trị chỉ nên dừng lại ở những giá trị cốt lõi, trọng điểm, ưu tiên hàng đầu trong giai đoạn hiện nay. Hệ giá trị quốc gia phải kết hợp hài hòa giữa các giá trị thiết thân của dân tộc Việt Nam với các giá trị phổ quát, tiến bộ của thời đại và nhân loại. Hệ giá trị quốc gia không nên quá cao siêu, xa vời, ít tính khả thi, mà phải có sự cân đối, hài hòa giữa ý chí của tầng lớp lãnh đạo với điều kiện thực hiện và sự đồng thuận của người dân, phải xuất phát từ những mong đợi của nhân dân để họ tự giác chung tay thực hiện. Cấu trúc hệ giá trị cần ngắn gọn, súc tích, dễ nhớ, dễ thuộc, dễ tuyên truyền, triển khai. Kinh nghiệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng như từ các nước cho thấy, càng đúc rút câu chữ, khái niệm cô đọng, dễ nhớ bao nhiêu càng đi vào cuộc sống dễ bấy nhiêu. Bài học ở một số quốc gia như Philippines, Thái Lan đề xuất 9-12 giá trị và mỗi giá trị lại được diễn giải quá dài, khiến người dân khó tiếp thu và không phát huy được tác dụng”.

"Làm cho văn hóa Hồ Chí Minh thấm sâu vào người dân thành phố" Tham luận tại điểm cầu TPHCM, đồng chí Phan Nguyễn Như Khuê, Ủy viên Ban thường vụ Thành ủy, Trưởng Ban Tuyên giáo Thành ủy TPHCM trình bày nội dung “Xây dựng, bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa, con người thành phố gắn với xây dựng Không gian Văn hóa Hồ Chí Minh tại thành phố mang tên Bác”.  Đồng chí Phan Nguyễn Như Khuê, Ủy viên Ban thường vụ Thành ủy, Trưởng Ban Tuyên giáo Thành ủy TPHCM tham luận tại điểm cầu TPHCM. Ảnh: DŨNG PHƯƠNG Từ tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt của Đảng về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam và các nghị quyết, chỉ thị, chương trình hành động của Thành ủy, sau hơn 35 năm đổi mới, việc xây dựng, bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa, phát triển con người TPHCM đã vươn tầm, phát triển, đạt nhiều thành tựu nổi bật. Bản sắc nền văn hóa dân tộc được phát huy, đồng thời tiếp thu văn hóa các nước trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, với chủ trương đa phương hóa, đa dạng hóa các quan hệ hợp tác quốc tế về văn hóa; trong đó, ngoại giao văn hóa cùng với ngoại giao chính trị và ngoại giao kinh tế được Đảng ta xác định là 03 trụ cột của ngoại giao Việt Nam. Thành phố đã thu hút được nhiều nguồn lực đầu tư nước ngoài cho sự nghiệp phát triển văn hóa, giới thiệu hình ảnh, nét đặc trưng của đất nước, con người Việt Nam và thành phố “Văn minh - hiện đại - nghĩa tình” thông qua các ngày lễ lớn, ngày hội văn hóa của các nước trong khu vực và thế giới. xây dựng và bảo vệ giá trị văn hóa phải dựa trên nền tảng hệ giá trị chung của quốc gia, dân tộc; phải chắt lọc, kế thừa phát triển và ngày càng hoàn thiện từ các giá trị văn hóa đã được tạo dựng, thử thách và được khẳng định qua thời gian; phải là sự kết tinh, hòa quyện từ các giá trị văn hóa chung, phổ quát của dân tộc, nhân loại với các giá trị văn hóa riêng có của thành phố, để từ đó khai thác, phát huy thế mạnh những nét riêng của TPHCM. Để tiếp tục xây dựng, gìn giữ, phát huy và lan tỏa các giá trị văn hóa, tại Văn kiện Đại hội Đại biểu Đảng bộ TPHCM lần thứ XI đã xác định phương hướng phát triển văn hóa: “Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, hình thành Không gian văn hóa Hồ Chí Minh. Phát huy đặc trưng, văn hóa, tính cách của con người thành phố luôn năng động, sáng tạo, đi đầu, dám chấp nhận thử thách, nhân ái, nghĩa tình. Quy hoạch và phát triển các cơ sở văn hóa, các chương trình nghệ thuật thường niên gắn với tư tưởng, đạo đức, phong cách và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh, làm cho văn hóa Hồ Chí Minh thấm sâu vào người dân thành phố, là một nguồn sức mạnh đặc thù của con người thành phố mang tên Bác”. Hiện nay, Thành ủy TPHCM đang tiếp tục hoàn thiện dự thảo Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ TP lần thứ XI về “Xây dựng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh”. Đây là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, một khái niệm mới, có nội hàm rộng, tập trung phát triển đồng bộ kinh tế - văn hóa - xã hội, có tầm ảnh hưởng lớn không chỉ trong phạm vi thành phố mà còn lan tỏa trên cả nước.