Nhiều bất thường tại Ban Quản lý đường sắt đô thị TPHCM

Ông Cương đã nộp đơn xin nghỉ việc và đi nước ngoài nhưng chưa được cấp có thẩm quyền cho phép.

Kiểm toán Nhà nước trong báo cáo kiểm toán về dự án xây dựng tuyến metro số 1, xác định ông Hoàng Như Cương với vai trò là Phó Trưởng ban MAUR đã phê duyệt điều chỉnh dự án trái thẩm quyền. Theo cơ quan kiểm toán, ông Cương chỉ là cấp phó, không có thẩm quyền điều chỉnh tổng mức đầu tư (TMĐT) và quy mô của dự án trọng điểm quốc gia.

Năm 2011, dự án metro số 1 được UBND TP điều chỉnh tổng mức đầu tư (TMĐT) lên 47.325 tỷ đồng. Theo Kiểm toán Nhà nước, với giá trị này, dự án trở thành dự án trọng điểm quốc gia (lớn hơn 35.000 tỷ đồng) nên phải trình Quốc hội xem xét theo Nghị quyết 49/2010/QH12 và thẩm quyền quyết định dự án thuộc Thủ tướng Chính phủ. Tương tự, năm 2015, UBND TP có quyết định điều chỉnh thời gian thực hiện dự án từ hoàn thành năm 2017 sang hoàn thành năm 2019 là không tuân thủ trình tự và thẩm quyền. Bởi theo Nghị quyết 49/2010, khi kéo dài thời gian thực hiện dự án quan trọng quốc gia từ 1 năm trở lên thì Chính phủ phải báo cáo Quốc hội quyết định.

Trong khi đó, cơ quan tham mưu cho UBND TP phê duyệt dự án là Sở KH-ĐT đã tổ chức thẩm định không đúng thẩm quyền; nội dung thẩm định không đảm bảo quy định, như không đánh giá TMĐT, kiểm tra tính đầy đủ, hợp lý của các khoản mục chi phí trong TMĐT... Theo quy định, đơn vị thẩm tra phải do người quyết định đầu tư thuê, do vậy việc UBND TP chỉ đạo đơn vị thẩm định sử dụng kết quả thẩm tra TMĐT của đơn vị tư vấn CPG và SMRT (do JICA thuê) là không phù hợp với quy định.

Đặc biệt, ở đoạn tuyến đi trên cao của dự án này còn có sự điều chỉnh kiểu dáng dầm từ Super T sang dầm chữ U. Điều này làm tăng giá trị công trình lên 1.420 tỷ đồng, không đảm bảo tính kinh tế và chưa phù hợp nguyên tắc trong hoạt động xây dựng và các trường hợp được điều chỉnh. Theo Kiểm toán Nhà nước, các trường hợp điều chỉnh không đúng về nguyên tắc trong hoạt động xây dựng thì “người quyết định điều chỉnh dự án đầu tư xây dựng công trình phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về quyết định của mình”. Liên quan đến việc điều chỉnh kiểu dáng dầm, MAUR đã trình UBND TP (vào năm 2009) với nội dung không đầy đủ, không hợp lý về kỹ thuật.

Tăng hàng ngàn tỷ đồng chưa hợp lý

Liên quan dự án metro số 1, cơ quan kiểm toán phân tích rõ: năm 2017, UBND TP phê duyệt dự án với TMĐT là 126.583 triệu yên (gần 17.400 tỷ đồng). Năm 2011, UBND TP có Quyết định 4480 phê duyệt điều chỉnh TMĐT dự án lên 47.325 tỷ đồng. Thời điểm MAUR báo cáo Chính phủ vào tháng 5-2018, TMĐT của dự án đã được MAUR điều chỉnh (tại Quyết định 178 của MAUR vào tháng 7-2014) TMĐT lên 236.626 triệu yên (tương đương 54.006 tỷ đồng). Tuy nhiên, các số liệu báo cáo vẫn dùng con số 47.235 tỷ đồng.

Mặt khác, TMĐT được điều chỉnh lên 47.325 tỷ đồng đã cao hơn 18.100 tỷ đồng, do thay đổi kết cấu dầm (làm tăng 1.420 tỷ đồng), do tính toán TMĐT chưa hợp lý (làm tăng gần 9.670 tỷ đồng), tăng quy mô nhà ga (làm tăng hơn 3.320 tỷ đồng), tăng tính an toàn, tăng số lượng thiết bị do tăng quy mô và một số nguyên nhân chưa xác định được (làm tăng hơn 3.800 tỷ đồng).
 
Kiểm toán Nhà nước cũng chỉ rõ, công tác thẩm định, phê duyệt dự toán, giá thầu có nhiều tồn tại, sai sót. Cụ thể, gói thầu 1a (xây dựng đoạn ngầm từ nhà ga Bến Thành đến ga Nhà hát thành phố) đã tính toán sai, làm tăng giá trị dự toán hơn 1.608 tỷ đồng, trong đó sai đơn giá hơn 1.563 tỷ đồng. Sau khi loại bỏ các sai sót (không bao gồm giá trị không đủ cơ sở tính toán), giá trị dự toán thấp hơn giá trúng thầu 486 tỷ đồng. Liên quan đến sai phạm này, MAUR đã tự phê duyệt kết quả thẩm định dự toán không đúng thẩm quyền.

Đối với gói thầu 1b (xây dựng đoạn ngầm từ ga Nhà hát thành phố đến ga Ba Son), kiểm toán phát hiện một số tồn tại trong tính toán khối lượng, áp dụng đơn giá, tỷ giá với số tiền chênh lệch giảm hơn 982 triệu yên (hơn 680 tỷ đồng). Cùng đó, một số khoản mục chi phí trong giá gọi thầu 1b còn chưa đủ cơ sở để xác định với giá trị khoảng 1.420 tỷ đồng (tương đương 32% giá trị gói thầu). Ở gói gói thầu số 2 (xây dựng đoạn đi trên cao từ Ba Son vượt sông Sài Gòn chạy dọc xa lộ Hà Nội đến depot Long Bình) cũng xảy ra các sai sót tương tự, làm tăng giá trị gói thầu với giá trị gần 3.280 tỷ đồng và 1.352 triệu yên. Đối với các sai sót, hạn chế nêu trên, Kiểm toán Nhà nước xác định trách nhiệm thuộc về UBND TP, chủ đầu tư là MAUR và đơn vị tư vấn thiết kế (liên danh tư vấn NJPT).

Đánh giá chung về dự án, Kiểm toán Nhà nước nhận xét, một số sai sót, tồn tại trong quản lý đầu tư xây dựng tiềm ẩn nguy cơ gây thất thoát lãng phí vốn đầu tư của dự án. Cơ quan kiểm toán kiến nghị xử lý tài chính gần 2.900 tỷ đồng, trong đó MAUR phải xử lý tài chính hơn 2.860 tỷ đồng. Cùng đó, đề nghị MAUR tổ chức thương thảo với nhà thầu để giảm giá trị hợp đồng một số gói thầu nhằm tránh thất thoát, lãng phí; kiểm điểm, xác định trách nhiệm cụ thể và xử lý những tập thể, cá nhân liên quan đến hạn chế, sai sót, trong đó có việc điều chỉnh kiểu dáng dầm Super T sang dầm chữ U; đề nghị UBND TP tổ chức kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân liên quan. Tuy nhiên, Kiểm toán Nhà nước cũng kiến nghị Bộ Kế hoạch - Đầu tư tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ để có phương án đảm bảo nguồn vốn cho dự án metro số 1.