Xung quanh đề nghị được một số vị đại biểu Quốc hội nêu tại nghị trường về sáp nhập tỉnh, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Sỹ Dũng cho rằng “đây là việc rất dễ dẫn đến tranh luận". Thẳng thắn bình luận rằng, chưa thấy chứng cứ nào cho thấy việc sáp nhập để giảm số lượng 10 tỉnh sẽ tốt, TS Nguyễn Sĩ Dũng nói, trong khi đó, chứng cứ về việc “tách tỉnh không phải là xấu” lại rất rõ ràng, thực tế.
* TS NGUYỄN SĨ DŨNG: Thực tế chúng ta đã có thời gian sáp nhập các tỉnh rồi, khi đó cả nước chỉ còn có 40 tỉnh. Sau đó chúng ta lại tách. Bây giờ, để trả lời câu hỏi có nên nhập vào hay không thì cần có chứng cứ.
Khi thực hiện nhập tỉnh trước đây, chúng ta nhận thấy là tình hình sau khi nhập vào không ổn, các tỉnh sau ghép nhập bị trì trệ, việc quản lý một địa bàn rộng khá khó khăn; văn hóa không dung hòa được. Ví dụ như Nghệ An - Hà Tĩnh, gần gũi vậy mà vẫn không giải quyết được. Khó khăn được xác định khi đó là giữa những người lãnh đạo Nghệ An và Hà Tĩnh không tính toán, cân đối được nhiều vấn đề mà thậm chí còn đưa đẩy tình hình tới bế tắc.
Thế rồi sau khi tách trở lại thì có vẻ như các tỉnh đều phát triển hơn. Vậy thì chứng cứ mà chúng ta có là việc tách tỉnh không phải là xấu, trong khi nói nhập lại vào thời điểm này thì chưa thấy có chứng cứ nào cho thấy việc nhập sẽ tốt cả.
- Nhưng so với thời điểm đó, tình hình hiện nay đã khác. Hơn nữa, công nghệ thông tin phát triển, cùng với quá trình xúc tiến Chính phủ điện tử đã có thể giúp công tác quản lý một địa bàn rộng lớn trở nên dễ dàng hơn nhiều?
* Cũng có khả năng việc quản lý giờ có thể dễ hơn và như vậy không nhất thiết lãnh đạo phải xuống kiểm tra trực tiếp cơ sở mà với các công cụ khác có thể thực hiện được điều đó. Như vậy thì cũng có cơ sở xem xét việc nhập.
Một lập luận khác cũng không phải hoàn toàn không có lý, theo đó xu hướng của kinh tế nói chung hiện nay là quy mô không gian kinh tế càng lớn thì hiệu quả kinh tế càng cao.
Nhưng nếu đó là những mặt được thì cũng phải xem xét tới việc cân đối với những khó khăn sẽ gặp phải yếu tố nào lớn hơn.
Trước hết, những cơ sở để hình thành một đơn vị hành chính lãnh thổ không đơn giản là diện tích đất đai, dân số mà còn là truyền thống, văn hóa, sự gắn kết của người dân, điểm khác biệt giữa các vùng miền. Việc chúng ta từng phải tách lại các tỉnh thời gian trước cũng do yếu tố đó. Ở một khu vực dân cư, sự tương đồng về nhiều thứ sẽ giúp việc quản trị dễ dàng hơn, đơn giản nhất là giọng nói giống nhau thì dễ hiểu nhau hoặc những quan điểm chung, thói quen chung, chuẩn mực chung thì dễ dàng chia sẻ.
Tôi thấy một thực tế khách quan là các địa phương nhập vào, muốn hay không muốn vẫn dễ hình thành 2 “phe”, vẫn có tình trạng cục bộ kiểu tỉnh “mình”, tỉnh “nó” trong một thời gian dài. Ngay cả ở địa bàn dễ dung hòa như thủ đô cũng đã xảy ra như thế.
Sau nữa, tôi thấy, công nghệ thông tin đúng là có thể giúp khắc phục khoảng cách địa lý nhưng nó không giúp nâng cao tầm chiến lược của lãnh đạo. Làm thế nào để tìm chọn được những người có thể hoạch định chính sách, chiến lược cho một lãnh thổ rộng lớn là một câu hỏi không dễ trả lời. Nếu cán bộ trước đó chưa đủ tầm để hoạch định cho 1 tỉnh nhỏ, giờ lại phải đưa ra đường lối phát triển cho một tỉnh lớn gấp đôi thì không biết ra sao.
- Nhưng nhìn từ một góc độ khác, duy trì nhiều tỉnh nhỏ cũng chính là một kiểu “cát cứ”, lãnh đạo nào cũng đều muốn giữ “chỗ”, giữ địa bàn của mình?
* Không hẳn như thế. Cát cứ bộ máy, nếu có, thì giữ địa bàn nhỏ sẽ cát cứ nhỏ còn nhập thành địa bàn lớn thì cát cứ lớn hơn chứ sao?! Trong nền kinh tế thị trường, nếu kinh tế thị trường phát triển mạnh thì thị trường sẽ tự vượt qua yếu tố cản trở đó và người khư khư giữ tư tưởng “cát cứ” sẽ thua. Nếu cát cứ thì làm ra sản phẩm sẽ bán cho ai?
Đúng là có vấn đề tư tưởng “địa phương chủ nghĩa”, tức là lãnh đạo địa phương ít quan tâm đến lợi ích quốc gia, chỉ nhăm nhăm lợi ích của mình thôi và đôi khi lợi ích địa phương với lợi ích quốc gia không như nhau.
Ví dụ, tỉnh này có cảng mà tỉnh khác muốn sử dụng cảng đó lại gặp khó khăn trong khi đáng ra cảng đó phải phục vụ cho cả khu vực. Nhưng đó là chuyện khác và như tôi đã nói, nó không liên quan đến quy mô nhỏ hay lớn của một tỉnh. Khắc phục được căn bệnh đó, lãnh đạo sẽ giúp địa phương phát triển.
- Ý ông là đề xuất nhập tỉnh chưa đủ thuyết phục?
* Đúng là chưa đủ thuyết phục, bởi vì tôi chưa thấy tất cả các dữ liệu được phân tích để có thể có câu trả lời chính xác là nhập vào có tốt hơn không. Mà phân tích, đánh giá tác động là nguyên tắc căn bản nhất trong làm chính sách.
- Xin cảm ơn ông!
