1. Nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn tên thật là Phạm Văn Thành, sinh năm 1942. Năm 1960, lúc 18 tuổi, chàng trai Phạm Văn Thành gia nhập Đoàn Văn công Giải Phóng đóng tại căn cứ Tây Ninh. Sau đó là bài hát Qua sông ra đời, khi dàn dựng là hình ảnh những cô gái chèo xuồng đưa đoàn quân ra trận: “Hò khoan, chúng em khua mái chèo/ Đưa các anh qua dòng sông lạnh lẽo/ Đường hành quân các anh đi khắp nẻo/ Vì quê hương mà anh chẳng ngại gian lao/ Hò khoan hỡi khoan hò khoan hỡi khoan hò khoan...”.
Mọi người càng bất ngờ hơn khi biết đây là một bài hát của một nhạc sĩ rất trẻ, mới 21 tuổi, của Đoàn Văn công Giải Phóng - nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn. Trong đạn lửa và gian lao, bài hát vừa trữ tình lãng mạn, vừa phơi phới một niềm lạc quan của tuổi trẻ miền Nam tham gia kháng chiến.
Năm 1965, bài hát được giải thưởng văn học nghệ thuật cao quý mang tên Nguyễn Đình Chiểu của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam. Bên cạnh những văn nghệ sĩ giải phóng “cây đa cây đề” thâm niên, Phạm Minh Tuấn là tác giả trẻ nhất được nhận giải thưởng này. Năm 1968, trong chiến dịch Mậu Thân, Phạm Minh Tuấn đã cùng nhà thơ Lê Anh Xuân sáng tác ca khúc Bài ca nữ tự vệ Sài Gòn rất đặc sắc và tiếp tục được tốp ca nữ Đoàn Ca múa Nhân dân Trung ương ở miền Bắc chọn làm tiết mục chủ lực đi biểu diễn khắp nơi, được phát trên làn sóng đài vào tận Sài Gòn, động viên cuộc tổng tiến công và nổi dậy của quân dân ta…
2. Từ đó đến nay, hơn nửa thế kỷ đã trôi qua, Phạm Minh Tuấn vẫn là người nhạc sĩ của năm xưa, trong trẻo, dồi dào cảm xúc và giàu nghĩa tình. Ông vẫn là nhạc sĩ của khát vọng, của tình yêu và của Bài ca không quên, với giai điệu: “Bài ca tôi không quên, tôi không quên/ Tháng ngày vất vả/ Bài ca tôi không quên, tôi không quên/ Gót mòn hành quân hối hả/ Làm bạn cùng trăng và ôm súng ngắm sao khuya”.
Có lẽ bởi ân tình sâu đậm ấy, ông không bao giờ quên những đồng đội cùng mình chiến đấu năm xưa, là em gái giao liên “chỉ một lần gặp thôi mà nỗi nhớ mênh mang” và những đồng đội, đồng nghiệp tay súng, tay đàn những năm tháng cùng ông tham gia kháng chiến. Và càng không quên các nghệ sĩ miền Bắc đã hát những bài ca chiến đấu của miền Nam, của chính ông.
Trong ca khúc mới nhất Hành quân nghe O hát Xa khơi, nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn đã thể hiện tình cảm in đậm một thời trong lòng mỗi người lính giải phóng: “Dừng chân bên bờ suối, lắng nghe O hát Xa khơi/ Nắng tỏa chiều nay.../ Đường đêm lạnh buốt chân không giày/ Thương thương lắm những chàng trai ra trận/ Hướng về Nam nên O hát Xa khơi...”. Bài hát của người nghệ sĩ tuổi 82 thật sự rất xúc động. Nó gợi nhớ lại tháng năm những người nghệ sĩ mang theo tiếng hát có sức mạnh của một binh đoàn ra trận.
Trong binh đoàn ấy, có Phạm Minh Tuấn và vợ ông Hồng Cúc, có những nghệ sĩ văn công giải phóng giữa rừng sâu muỗi vắt, có những nghệ sĩ của cả nước như Tân Nhân, Tường Vi, tốp ca nữ Đoàn Ca múa Nhân dân Trung ương đi suốt hai cuộc kháng chiến. Bài hát của Phạm Minh Tuấn mang giai điệu hào hùng như tiếng kèn xung trận, nhưng sâu thẳm trong đó là những dạt dào tình cảm của người nghệ sĩ, dù là Nam hay Bắc, nhưng cùng chung một khát vọng thống nhất nước nhà.
Cho đến nay, khó ai quên được những sáng tác bất hủ của ông: Đất nước, Bài ca không quên, Dấu chân phía trước, Đường tàu mùa xuân, Thành phố tình yêu và nỗi nhớ, Khát vọng... Nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn mùa xuân này là như vậy, càng có tuổi, ông càng bền bỉ với âm nhạc và cuộc sống.
Một ngày đầu xuân 2024, nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn đón một vị khách đến thăm nhà. Đó là đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, tới thăm hỏi, chúc tết 2 gia đình văn nghệ sĩ tiêu biểu gồm ông và nhà thơ Hoài Vũ. Nắm tay nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa nhấn mạnh, lãnh đạo Đảng và Nhà nước rất quan tâm đến lực lượng văn nghệ sĩ, tạo mọi điều kiện phát triển văn học - nghệ thuật. Đồng chí chúc nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn và các văn nghệ sĩ có sức khỏe tốt, tiếp tục công việc sáng tác, cho ra đời nhiều tác phẩm có ý nghĩa, giá trị; đồng thời mong muốn các thế hệ nhạc sĩ, nhà văn đồng hành với ngành tuyên giáo phục vụ có hiệu quả sự nghiệp bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước.
