Nhà thở nhờ cửa

Miệng nạp khí (Khí khẩu) và đường dẫn khí ra vào nhà (Khí đạo) chính là hệ thống cửa, do đó ngôi nhà vận động và ứng xử tốt hay xấu cũng ở cách bố trí cửa. Việc mở cửa tại đâu, nhiều hay ít, cửa rộng hay hẹp tùy thuộc vào kích thước, không gian, nhu cầu của mỗi nhà, không có các ràng buộc cụ thể, miễn sao đảm bảo một số yêu cầu về tầm nhìn, hướng di chuyển và khả năng thích ứng với các sinh hoạt thường ngày.

• Thở tùy chỗ, mở tùy nơi

Thói quen thích “nhà cao cửa rộng” khiến các gia chủ hay ưa mở nhiều cửa, thậm chí mở cửa tối đa diện tích mặt tiền mình có để “đón tài lộc”, để “dễ thở” hơn. Nhưng thở cũng cần có chỗ, mở cửa cũng vậy, không thể xem một mẫu nhà (dù là truyền thống hay hiện đại) là đẹp rồi sao chép giống hệt vì hoàn cảnh mỗi nhà, mỗi thời điểm mỗi khác.

Ngôi nhà truyền thống của cha ông ta mở cửa suốt mặt ngoài là nhờ được vườn tược bao bọc, chọn hướng Nam gió lành ít nắng gắt, và dàn cửa rộng đó cũng có chọn lọc, chỉ mở hết vào những ngày tập trung đông người mà thôi (Hình 1). Trong khí đó ngôi nhà phố thị hôm nay không được khoảng thiên nhiên che chắn bảo vệ, hướng nắng hướng gió nhiều khi không thuận lợi, mở cửa tùy tiện chính là khiến không gian bên trong hứng chịu đủ thứ tiếng ồn, bụi bặm, nắng gắt hay gió lạnh.

Nếu ngay sau cánh cửa đi là những không gian sinh hoạt như phòng khách, ăn, bếp hay phòng ngủ thì cửa nên mở vừa phải và kín đáo để tránh Trực Xung. Những ngôi nhà phố có phòng ngủ trên lầu phía trước mở bộ cửa đi 4 cánh hết mặt tiền đều luôn phải làm rèm che và chỉ mở 1, 2 cánh là cùng.

Trục giao thông do các cửa hình thành nên luôn chia cắt phần khối tích sử dụng trong nhà ra làm nhiều phần, vì thế cần phải dành phần lớn nhất cho không gian sinh hoạt, những phần còn lại đóng vai trò hỗ trợ, giao thông, góc chết và vùng ít sử dụng. Một căn phòng càng có nhiều diện tích vô ích thì càng cần phải xem lại cách sắp xếp vật dụng và mở cửa đã hợp lý chưa. Bạn có thể tham khảo Hình 2 để thấy căn phòng ngủ này được bố trí cửa hợp lý, tránh các luồng khí thổi thẳng và tạo nên nhiều vùng đệm.

• Mở cửa theo Âm Dương

Nguyên tắc cân bằng Âm Dương cho ta cách mở cửa hợp lý căn cứ theo vùng Âm Dương trong nhà và thời điểm trong ngày. Ví dụ vào ban ngày nắng gắt (Dương thịnh) thì hệ thống cửa cần khép (hợp lý hơn cả là loại cửa có lam chớp hoặc sử dụng rèm xoay – Hình 3) để tăng tính Âm nhằm cân bằng lại Nội Khí.

Ngược lại ban đêm thì cửa cần mở rộng đón gió, tránh ngủ trong những căn phòng đóng kín cửa sẽ rất tù túng. Tất nhiên khi nhiệt độ bên ngoài xuống thấp hoặc mưa gió thì cửa cũng cần đóng để bảo toàn Nội Khí.

Thông thường, những vùng khuất sau tường, ít đi tới được và ít ánh sáng chiếu vào là vùng Âm, ngược lại sẽ là vùng Dương. Cách mở cửa phải làm sao để cửa nối kết các vùng cần di chuyển nhiều, còn những vùng bố trí giường ngủ, bàn ghế, vật dụng ổn định sẽ được nằm trong vùng Âm. Càng tĩnh tại và kín đáo thì càng cần thuộc về vùng Âm, đó là lý do vì sao không nên kê đầu giường ngay cửa vào phòng mà nên có mảng tường che Hậu Chẩm (Hình 4) có cửa sổ mở hai bên.

Tất nhiên, cửa đi khác với cửa sổ vì tác động trực tiếp của cửa đi vào không gian nhiều hơn, trong khi cửa sổ tác động đến yếu tố tinh thần (nhìn thấy, cảm thấy) nên mở cửa sổ cần lưu ý nhiều về cảnh quan nhìn từ trong ra và tầm nhìn từ bên ngoài vào.

Với nhà ở có kết hợp kinh doanh (tính Dương và động): cửa có thể rộng để tăng diện tiếp xúc, nhưng cần chú ý có bình phong và dự trù cửa hoặc lối đi riêng cho nhân viên hoặc những lúc không hoạt động. Với nhà biệt thự vườn hoặc song lập, đơn lập: cửa có thể nghiêng về tính Âm hơn, lùi vào một chút so với tiền sảnh và bố trí cửa có chú ý đến cổng cũng như phần sân trước, tránh các yếu tố xấu tác động trực tiếp từ ngoài vào (Hình 5).

Nhằm tạo đối lưu không khí tốt, nhà phố hẹp luôn cần mở cửa hậu ra sân hoặc giếng trời phía sau và tùy theo hướng khí hậu mà cửa này có thể kết hợp với hệ thống cửa sổ, lam chớp lật hay khe thông gió phòng khi cửa đi đóng thì ngôi nhà vẫn có thể “hô hấp” tốt.

HOÀI AN