Nhà nghiên cứu Bùi Trọng Hiền ra mắt công trình dày 600 trang về Ả đào

Cách đây 15 năm, vào ngày 1-10-2009, UNESCO đã chính thức ghi danh nghệ thuật Ca trù của Việt Nam vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp. Trước đó, ít ai biết rằng trong kho tàng âm nhạc cổ truyền dân tộc có sự tồn tại của một loại hình nghệ thuật mang tên Ca trù. Cũng không mấy ai biết rằng nó vốn có tên Ả đào, Cô đầu, Hát Ca công, Hát nhà tơ... Còn trong cung vua phủ chúa thời xưa, loại hình này còn được gọi là Hát cửa quyền.

Ngược dòng lịch sử trở về nửa đầu thế kỷ XX, Ả đào là một thể loại cổ nhạc chuyên nghiệp ở tầng bậc kỹ thuật cao với hệ âm luật phức tạp nhất, bao phủ khắp các vùng từ miền Bắc trở vào cho đến Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh. Sang đến nửa sau của thế kỷ XX, khi lịch sử sang trang, cuộc chơi nghệ thuật nghìn năm tuổi này đã dần chấm dứt. Khắp các vùng miền, giáo phường Ả đào giải tán, nhà hát Cô đầu chốn thị thành buộc phải đóng cửa, đào kép mai danh ẩn tích, khuất dần theo bóng xế chiều. Và Ả đào biến mất hoàn toàn khỏi đời sống xã hội.

Nếu như trước đây đã từng có rất nhiều tài liệu và sách viết về Ả đào (hay Ca trù) dưới góc nhìn lịch sử, văn học hay khảo cứu tư liệu Hán Nôm, thì trong Ả đào: Một khảo cứu về lịch sử và hệ âm luật, tác giả - nhà nghiên cứu âm nhạc Bùi Trọng Hiền chọn một cách tiếp cận khác. Đó là đi sâu vào các khía cạnh lịch sử, không gian văn hóa và hệ âm luật của chính loại hình nghệ thuật cổ truyền này.

Bạn đọc sẽ từng bước đi vào thế giới đầy tính nghệ thuật, đậm tinh thần văn hóa Việt Nam của hát Ả đào, hiểu được lý do vì sao loại hình âm nhạc này được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của thế giới. Ngoài ra, ấn phẩm còn kèm theo phần Phụ lục ảnh với 14 trang ảnh tư liệu đào kép thế kỷ XX (in màu sắc nét).

Chúng ta đang cố gắng xây dựng một nền công nghiệp văn hóa. Với Ả Đào: Một khảo cứu về lịch sử và hệ âm luật, bạn đọc như được ngược dòng lịch sử để xem cha ông ta đã biết cách thương mại hóa một nghệ thuật âm nhạc đỉnh cao như thế nào. Hy vọng các đào kép thế hệ mới sẽ nhận diện được khuôn vàng thước ngọc của cha ông, hiệu chỉnh lại lời ca, lá phách, tiếng đàn của mình về với đúng chuẩn mực Ả đào cổ điển. Có như vậy, di sản vô giá nghìn năm tuổi mới được bảo tồn nguyên vẹn, đúng nghĩa.