Chi tiêu tăng vọt
SIPRI nhận định, các nỗ lực ngoại giao nhằm kiểm soát vũ khí hạt nhân đang gặp phải những trở ngại lớn, do căng thẳng quốc tế xoay quanh các cuộc xung đột ở Ukraine và Gaza. Ông Wilfred Wan, Giám đốc Chương trình nghiên cứu về Vũ khí hủy diệt hàng loạt của SIPRI, nhấn mạnh: “Kể từ Chiến tranh Lạnh, chúng tôi chưa từng thấy vũ khí hạt nhân đóng vai trò nổi bật như trong quan hệ quốc tế hiện nay”.
Theo báo cáo của SIPRI, tính đến tháng 1-2023, thế giới có khoảng 12.121 đầu đạn hạt nhân, với khoảng 9.585 đầu đạn nằm trong kho dự trữ quân sự để có thể sử dụng khi cần. Trong số này, khoảng 2.100 đầu đạn được đặt trong tình trạng “sẵn sàng hoạt động ở mức độ cao” dành cho tên lửa đạn đạo. Giám đốc SIPRI Dan Smith bày tỏ mối quan ngại sâu sắc về sự gia tăng số lượng đầu đạn hạt nhân, đồng thời cảnh báo xu hướng đáng lo ngại này có thể sẽ tăng tốc trong những năm tới.
Báo cáo của Chiến dịch quốc tế xóa bỏ vũ khí hạt nhân (ICAN) công bố ngày 17-6 cũng cho biết, 9 quốc gia có vũ khí hạt nhân trên thế giới đã chi tổng cộng 91 tỷ USD cho kho vũ khí hạt nhân trong năm 2023, tăng 10,8 tỷ USD so với một năm trước đó. Mỹ chiếm 80% mức tăng đó với 51,5 tỷ USD; Trung Quốc với 11,8 tỷ USD; tiếp sau là Nga với 8,3 tỷ USD. Trong khi đó, chi tiêu của Anh đã tăng đáng kể trong năm thứ hai liên tiếp, tăng 17% lên 8,1 tỷ USD. Chi tiêu cho năm 2023 của các quốc gia có vũ khí hạt nhân - bao gồm Pháp, Ấn Độ, Israel, Pakistan và Triều Tiên - đã tăng hơn 33% so với mức 68,2 tỷ USD được chi vào năm 2018, khi ICAN lần đầu tiên bắt đầu thu thập dữ liệu này. Báo cáo cho thấy kể từ đó, các quốc gia có vũ khí hạt nhân đã chi tổng cộng khoảng 387 tỷ USD cho vũ khí chết người.
Rủi ro tiềm ẩn
Các nhà nghiên cứu cũng nhấn mạnh các cuộc xung đột ở Ukraine và Gaza làm gia tăng căng thẳng quốc tế, gây phương hại cho an ninh toàn cầu, đồng thời đặt ra trở ngại cho các nỗ lực kiểm soát vũ khí hạt nhân và khiến nguy cơ bùng phát chiến tranh hạt nhân trở nên cao hơn. Giám đốc ICAN, bà Melissa Parke chỉ trích “hàng tỷ USD bị lãng phí vào vũ khí hạt nhân là sự phân bổ sai lầm sâu sắc và không thể chấp nhận được của quỹ công”. Bà Parke nhấn mạnh số tiền đó nhiều hơn những gì Chương trình Lương thực thế giới ước tính là cần thiết để chấm dứt nạn đói trên thế giới.
Trước bối cảnh đáng quan ngại này, các nhà nghiên cứu của SIPRI kêu gọi lãnh đạo các nước cần đánh giá cẩn trọng những rủi ro tiềm ẩn từ vũ khí hạt nhân và tác động tiêu cực đối với an ninh toàn cầu. SIPRI cũng hối thúc các nước tăng cường các nỗ lực ngoại giao thông qua đối thoại và hợp tác quốc tế để giải quyết các thách thức an ninh chung, giảm thiểu nguy cơ về vũ khí hạt nhân và tăng cường an ninh toàn cầu.
