Hỏi: Xin cho biết nguồn gốc và ý nghĩa của từ tổ (tóc) hoa râm.
Kiều Linh Thuyết (Tiền Giang)
Râm là tên một thứ cây. Tự vị An Nam – La Tinh (1772 – 1773) của P.de Béhaine có ghi nhận từ này.
Đại Nam quốc âm tự vị của Huỳnh Tịnh Của viết chi tiết hơn: “Thứ cây nhỏ lá, người ta hay dùng mà trị chứng đau xương”. Rồi ông nêu thêm từ tổ: “đầu bạc hoa râm: tóc bạc phân nửa”.
Trong Từ điển Việt – Pháp, Génibrel dịch cây râm sang tiếng Pháp là alaterne. Trong Pháp - Việt từ điển (1970), Đào Đăng Vỹ dịch alaterne là “cây thử lý”. Génibrel dịch “đầu bạc hoa râm” là “mái tóc giống hoa cây râm, nghĩa là tóc xám; mái tóc bạc trắng”. Và Génibrel giảng giải về cây râm là “bụi cây xinh xắn với hoa màu trắng”.
Năm 1993, trong lúc tiếp chuyện với một đại tá Quân đội Nhân dân Việt Nam, tôi có nghe ông nói: Ở Nghệ An có cây râm. Cây này là màu xanh, bông nhỏ màu trắng, gỗ thường dùng làm tăm xỉa răng.
Tóm lại, sở dĩ gọi là tóc hoa râm vì mái tóc đen có một số sợi bạc, giống như chòm lá cây râm màu xanh có điểm những đóa hoa trắng nhỏ.
PGS.TS.Lê Trung Hoa
