Nở hoa trên “đất thép”
Năm 2022, ông Huỳnh Đoàn Thông (64 tuổi, huyện Củ Chi) được trao danh hiệu Nông dân Việt Nam xuất sắc. Được xem là nông dân TPHCM đầu tiên sản xuất hạt giống xuất khẩu, ông Thông kể lại, những năm 2002, nhu cầu của nông dân về các loại hạt giống rau màu rất lớn, trong khi doanh nghiệp nhà nước chưa đủ điều kiện cung cấp.
Nước ta hàng năm phải nhập khẩu hạt giống từ nước ngoài, rất tốn kém. Lý do này đã thôi thúc ông huy động vốn từ bạn bè, gia đình và thành lập công ty chuyên sản xuất, lai tạo các loại hạt giống rau màu cung cấp cho thị trường. Ông dùng phương pháp bất dục đực tế bào chất để sản xuất hạt giống. Theo phương pháp này, hệ thống bón phân, tưới nước nhỏ giọt hoàn toàn tự động và cơ giới hóa 100%, trong quá trình vận hành giảm được 70% lượng phân, thuốc, nước mà vẫn cho sản phẩm mẫu mã đẹp và giảm được khoảng 50% chi phí nhân công lai tạo. Thời gian qua, thu nhập từ sản xuất hạt giống của ông Thông là 5 tỷ đồng/năm, sau khi trừ chi phí, lợi nhuận khoảng 2 tỷ đồng/năm.
Là thế hệ nông dân trẻ hơn, tiếp cận nhiều tiến bộ khoa học - kỹ thuật, chị Nguyễn Ngọc Hương chọn tập trung tiềm lực vào khâu chế biến sau thu hoạch. Cô gái sinh năm 1991 này đang là Phó Giám đốc của Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Thiên Nhiên Việt, chuyên sản xuất bột rau sấy lạnh. Tốt nghiệp Đại học Kinh tế TPHCM, năm 2016, chị Hương về quê hương Củ Chi lập nghiệp bằng cây rau má với số tiền là 100 triệu đồng. Sau nhiều lần thử sức, vùng trồng rau má đã được chị Hương đưa vào sản xuất ổn định. Ở khâu chế biến, công nghệ sấy lạnh đã giúp công ty của chị sản xuất sản phẩm bột rau chất lượng cao, mùi vị không khác gì rau tươi.
Bà Huỳnh Thị Kim Xuyến, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nông dân TPHCM, đánh giá, thời gian qua thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp, chuyển đổi sản xuất, nhân rộng những mô hình sản xuất hiệu quả đã tạo động lực cho hội viên nông dân của TPHCM thi đua lao động sản xuất, làm giàu chính đáng. Những tấm gương nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi các cấp đã tạo động lực cho hội viên nông dân tích cực chuyển đổi cơ cấu sản xuất hàng hóa, xây dựng chuỗi liên kết trong sản xuất, kinh doanh và tiêu thụ sản phẩm. Việc khai thác tốt tiềm năng đất đai, lao động, nguồn vốn, cùng với sự ứng dụng có hiệu quả tiến bộ khoa học kỹ thuật theo hướng thực hành nông nghiệp tốt (GAP) mang lại hiệu quả kinh tế cao trong sản xuất nông nghiệp.
Trong nước, sản phẩm rau má của chị Hương đã có mặt ở nhiều cửa hàng, đại lý, nhà phân phối và các chuỗi cửa hàng thực phẩm sạch. Cuối năm 2019, công ty xuất khẩu lô hàng đầu tiên sang Hà Lan với 10.000 sản phẩm bột rau. Hơn một năm sau, đơn hàng đã tăng lên 20.000 sản phẩm. Bột rau má không đường, bột tía tô, bột diếp cá, bột lá sen và bột chùm ngây là 5 sản phẩm của Công ty Thiên Nhiên Việt được UBND TPHCM công nhận đạt chuẩn OCOP 4 sao trong đợt xét duyệt hồi tháng 3-2022. Công ty của Nguyễn Ngọc Hương đang liên kết với hơn 10 nông hộ, diện tích hợp tác gần 20ha, tạo công ăn việc làm cho hơn 30 người. Năm 2019, chị Nguyễn Ngọc Hương là 1 trong 12 gương Công dân trẻ tiêu biểu TPHCM.
Cũng có thể kể thêm là năm 2019, tại TP Thủ Đức, HTX rau thủy canh Tuấn Ngọc ra đời với 7 thành viên, sản xuất mô hình trồng rau thủy canh trong nhà kính. Rau thủy canh được trồng tại HTX Tuấn Ngọc chia thành nhiều nhóm. Trong đó, nhóm rau dược liệu gồm: cải kale, cải bồ công anh, cải rocket… Điểm mấu chốt của rau thủy canh tại HTX Tuấn Ngọc là được trồng trong môi trường nhà kính, toàn bộ chỉ số về độ ẩm, nhiệt độ và ánh sáng được kiểm soát bằng hệ thống tự động. Nhờ bán sản phẩm rau thủy canh, HTX Tuấn Ngọc có doanh thu trung bình mỗi năm lên đến 6 tỷ đồng và thu nhập của thành viên HTX đạt 70-100 triệu đồng/năm. Năm 2023, đơn vị này được công nhận là 1 trong 63 HTX tiêu biểu của cả nước.
Cần sự trợ lực
Dù có nhiều thành quả, nhưng thực tế sản xuất nông nghiệp còn rất nhiều khó khăn. Ông Lâm Ngọc Tuấn, Giám đốc HTX Tuấn Ngọc, mong muốn được tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi để đẩy mạnh tự động hóa. Hiện HTX của ông đang được hưởng lãi suất của Agribank là 8%/năm đối với các khoản vay trung và dài hạn. Ông Tuấn hy vọng Agribank có thể tạo thêm những khoản vay ưu đãi nhiều hơn, để ông thêm tự tin đầu tư nông nghiệp công nghệ cao.
Lãnh đạo Hội Nông dân TPHCM cho biết, trước đây đất nông nghiệp không được phép xây dựng, người dân dựng tạm lều, che mái tạm…, không có nơi dự trữ, bảo quản trang thiết bị, vật tư nông nghiệp, phân bón nên không dám mạnh dạn áp dụng các mô hình mới phục vụ sản xuất nông nghiệp. Ngoài ra, còn có tình trạng không có điện, nước để tưới tiêu; giá điện tính theo giá điện dân dụng, chi phí hàng tháng cao, dẫn đến lợi nhuận sản phẩm nông nghiệp thấp sau khi trừ các chi phí. Tháng 10-2024, Quyết định số 90 của UBND TPHCM được ban hành với kỳ vọng giải quyết bài toán lâu nay nông dân TPHCM và các cấp quản lý “bí” lời giải. Tuy nhiên, vấn đề xây dựng công trình phụ trợ trên đất nông nghiệp còn vướng mắc một số quy định giữa Bộ Xây dựng và Bộ Nông nghiệp và Môi trường (Bộ TN-MT trước đây), nên tùy từng tỉnh, thành mà có hướng áp dụng phù hợp với đặc thù của địa phương.
TPHCM đang triển khai, họp bàn giữa các sở, ban ngành chức năng, thời gian tới sẽ thông qua việc cấp phép xây dựng công trình phụ trợ trên đất nông nghiệp. Theo ông Trần Quân Đức, Chi hội trưởng Chi hội 5, Hội Nông dân TP Thủ Đức, thành phố nên hỗ trợ nông dân thủ tục pháp lý trong việc xin cấp phép xây dựng, giải quyết các thủ tục hành chính liên quan đến quy định mới để đảm bảo quy trình diễn ra nhanh chóng và minh bạch, giúp giảm thời gian và chi phí cho nông dân; khuyến khích hướng dẫn thực hiện hồ sơ, đăng ký qua mạng.
