Ngư dân dọn rác trên biển

Mang rác về bờ

Buổi sáng, trong cảnh hoạt náo cảng cá Quy Nhơn dịp đầu năm, lão ngư Phan Thanh Trưởng (52 tuổi, ở phường Đống Đa, TP Quy Nhơn), chủ tàu cá BĐ 91052 TS với 12 thuyền viên vừa hoàn thành chuyến săn cá ngừ sọc dưa trở về bờ.

Gương mặt sạm đen, vóc người lực lưỡng, ngư phủ Trưởng cười, giọng hào sảng: “Chuyến biển này rất ý nghĩa với chúng tôi, vì đã bội thu cá ngừ”.

Vừa cập bến, các ngư dân trên tàu vận chuyển 2 túi lưới rác nhựa cỡ lớn trao tay các nhân viên môi trường tại cảng cá. Rác tiếp nhận từ tàu cá được thu gom, cân lên trả tiền phí cho ngư dân với giá 4.000 đồng/kg. Chuyến biển này, lão ngư Trưởng cùng bạn tàu ngoài cá ngừ còn mang về 13,4kg rác nhựa.

“Đây là rác nhựa chủ yếu từ sinh hoạt của chúng tôi mang theo mỗi chuyến đánh bắt. Tôi dặn anh em trong hành trình phải thu gom hết rác nhựa vào túi lưới để mang về bờ. Quá trình đánh bắt, chúng tôi cũng vớt nhặt những rác nhựa trôi dạt trên biển để làm sạch biển khơi”, ông Trưởng nói.

Cùng với tàu cá ông Trưởng, 6 tàu cá khác cũng vừa cập cảng sau hành trình đánh bắt. Tàu cá BĐ 99146 TS của gia đình ông Ngô Minh Châu (50 tuổi, ở xã Hoài Hải, thị xã Hoài Nhơn, Bình Định) vừa trúng mẻ cá, cũng mang về bờ lượng rác nhựa trên 22kg.

Ông Ngô Minh Châu chia sẻ, gia đình có 4 tàu cá (gần 40 lao động) thamgia mô hình tuần hoàn rác nhựa trên biển do ngành chức năng Bình Định vừa phát động.

“Lâu nay, mỗi chuyến biển thấy cảnh các tàu xả thẳng rác nhựa, túi ni lông xuống biển thì cũng áy náy lắm. Bởi, rác đó rồi cũng trôi dạt vào bờ, đảo, chìm xuống đáy biển làm hại đại dương, con người cũng lãng phí nguồn vật liệu nhựa có thể mang về tái chế thành sản phẩm hữu ích. Vì vậy, khi tỉnh Bình Định đưa ra mô hình tuần hoàn rác nhựa, tôi ủng hộ ngay”, ông Châu bộc bạch.

Lợi ích bền vững

Mô hình tuần hoàn rác thải nhựa trên biển về bờ bắt nguồn từ ý tưởng của TS Trần Văn Vinh (công tác tại Chi cục Thủy sản tỉnh Bình Định). TS Vinh kể, năm 2021 đơn vị đã mở đợt điều tra sơ bộ và nhận thấy đa số tàu cá ra khơi đều có thói quen xả thẳng rác thải nhựa sinh hoạt xuống biển. Ước tính mỗi tàu phát thải 10-15kg rác nhựa/chuyến biển (15-20 ngày). Với 3.200 tàu cá của ngư dân Bình Định thì mỗi chuyến biển, đại dương hứng chịu khoảng 3,9 tấn rác. Nhìn rộng ra cả nước thì lượng rác nhựa thải xuống biển rất lớn.

Từ thực tiễn trên, TS Trần Văn Vinh lên ý tưởng mô hình tuần hoàn rác thải nhựa tàu cá. Theo đó, trên mỗi tàu cá được chế thêm các túi lưới chuyên dụng hình phễu, kèm theo dụng cụ vớt rác.

“Vật liệu gần gũi với ngư dân lại rất dễ sử dụng và nếu hư hỏng thì ngư dân tự sửa chữa, chế ra túi mới từ ngư lưới cụ bỏ đi. Hơn hết, túi lưới thiết kế treo trên tàu cá nên không chiếm nhiều diện tích và cũng chịu được sóng biển xô dạt mà không làm rác bị bung, bật ra ngoài khi sóng lớn”, TS Vinh chia sẻ.

Ý tưởng của TS Trần Văn Vinh sau đó được đề bạt lên Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) và được tổ chức này ghi nhận, tài trợ toàn bộ kinh phí để thí điểm mô hình, đầu tư nhà máy phân loại rác nhựa, máy ép rác nhựa để tái chế.

Cuối tháng 11-2023, trên 200 tàu cá tỉnh Bình Định được đưa vào thí điểm triển khai mô hình này. Sau khi thí điểm thành công, ngành chức năng sẽ nhân rộng ra 3.200 tàu cá ở Bình Định.

Theo TS Trần Văn Vinh, về lâu dài, mô hình này sẽ ràng buộc các ngư dân. Các sản phẩm, lô cá đánh bắt trên biển đều gắn với nghĩa vụ, tiêu chí chống rác nhựa đại dương khi tích hợp hệ thống quản lý, giám sát cảng cá, từ đó mang lại lợi ích kép là vừa bảo vệ đại dương xanh, vừa tạo dựng hình ảnh, thương hiệu cho hải sản Việt Nam khi xuất khẩu.