Chiều 13-7, Đại học Quốc gia TPHCM tổ chức tọa đàm đề xuất và kiến nghị một số vấn đề triển khai Nghị quyết 54/2017 của Quốc hội về thí điểm cơ chế chính sách đặc thù phát triển TPHCM.
Phân cấp chưa triệt để, Nghị quyết 54 không được như kỳ vọng
Phát biểu mở đầu tọa đàm, PGS.TS Vũ Hải Quân, Ủy viên Trung ương Đảng, Giám đốc ĐHQG TPHCM nhìn nhận, vấn đề cơ chế đặc thù cho TPHCM được đặt ra trong bối cảnh tốc độ hoàn thiện về thể chế đang chậm hơn thực tiễn phát triển của TPHCM. Cơ chế đặc thù sẽ hướng đến xây dựng hành lang pháp lý đủ mạnh, đủ linh hoạt để giải phóng tất cả nguồn lực phát triển của TPHCM, để TPHCM đủ lực làm đầu tàu kinh tế cả nước.
Theo PGS.TS Vũ Hải Quân, với tọa đàm này, ĐHQG TPHCM mong muốn đóng góp cho TPHCM những đề xuất, kiến nghị để có được nghị quyết mới, "tròn trịa" hơn, đáp ứng tốt hơn yêu cầu phát triển hiện nay. Cụ thể, nghị quyết về cơ chế đặc thù mà TPHCM đang xây dựng cần hướng đến giải quyết 4 vấn đề. Đó là các vấn đề về cơ chế chính sách thu hút nhân tài; cơ chế đặt hàng đào tạo nhân lực chất lượng cao; cơ chế chính sách đặc thù cho lao động nhập cư và khai thác, sử dụng tài sản công.
GS Nguyễn Thị Cành cho rằng Nghị quyết 54 trao quyền nhưng chưa mang tính đột phá. Ảnh: MAI HOA Đồng tình với nhận định này, TS Thái Thị Tuyết Dung, Trường Đại học Kinh tế - Luật cũng cho rằng, TPHCM có mức đóng góp lớn cho cả nước, nhưng khoảng 10 năm trở lại đây, sự vượt trội của TPHCM so với cả nước ở một số mặt đã chậm lại, thậm chí tụt hậu. Những số liệu về quy mô kinh tế, dân số... cho thấy TPHCM hoàn toàn khác với các thành phố, địa phương khác. “Nếu chung một một cơ chế, TPHCM khó quản lý nhà nước một cách hiệu quả, đáp ứng nhu cầu khách quan của xã hội”, TS Thái Thị Tuyết Dung nhận định.
Cũng theo TS Thái Thị Tuyết Dung, Nghị quyết 54 chỉ đạt được kết quả ban đầu, không như kỳ vọng bởi nhiều nội dung Nghị quyết 54 chưa phân cấp triệt để, tức là đã “cho phép” nhưng cho chưa dứt khoát, TPHCM chưa được quyền chủ động thực hiện mà không phải ra Trung ương xin thêm cơ chế. Ví dụ: Nghị quyết 54 cho phép TPHCM được hưởng 50% khoản thu tiền sử dụng đất khi bán tài sản công gắn liền trên đất theo quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công do các cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc trung ương quản lý trên địa bàn Thành phố (trừ các cơ quan, đơn vị thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh) để đầu tư hạ tầng kinh tế - xã hội thuộc nhiệm vụ đầu tư công của Thành phố. Nhưng thực tế TPHCM không dễ dàng chủ động trong việc bán tài sản công thuộc trung ương quản lý trên địa bàn TPHCM, mà phải qua quá nhiều thủ tục hành chính, phải được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án bán tài sản.
TS Thái Thị Tuyết Dung cũng cho rằng Nghị quyết 54 chưa phân cấp triệt để cho TPHCM. Ảnh: MAI HOA Bên cạnh đó, với Nghị quyết 54, TPHCM cũng không có sự chủ động về ngân sách, tức chưa có tính ổn định ngân sách giữa Trung ương và TPHCM để có những kế hoạch dài hơi. Bởi để phát triển bền vững và ổn định, chính quyền cần biết được ngân sách trong 5-10 năm Thành phố sẽ có bao nhiêu, được tự chủ chi bao nhiêu, lúc đó mới hoạch định được kế hoạch phát triển và đầu tư.
Ngoài ra, cơ chế xã hội hóa chưa được ghi nhận trong Nghị quyết 54, nên chưa chủ động huy động nguồn lực phát triển, trong khi các doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp công lập tại TPHCM rất năng động nhưng chưa có cơ chế để thực hiện. TPHCM cũng chưa được tự chủ trong việc tổ chức bộ máy chính quyền đô thị, nhất là chủ động trong việc thành lập các đơn vị trực thuộc, các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh.
Bên cạnh đó, mối quan hệ giữa Nghị quyết 54 với các đạo luật chuyên ngành chưa tạo thành một “nguyên tắc tuân thủ” thống nhất. Do vậy, khi có sự khác nhau giữa Nghị quyết và Luật, nhiều trường hợp Nghị quyết không được ưu tiên áp dụng.
Cần hướng tiếp cận mới
TS Trương Minh Huy Vũ, Giám đốc Khu công nghệ phần mềm, ĐHQG TPHCM nêu ra 2 hướng tiếp cận xây dựng nghị quyết mới thay thế Nghị quyết 54. Một hướng dựa vào lịch sử xây dựng nghị quyết và đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết 54. Một hướng dựa vào xu hướng và các mô hình, thể chế vượt trội của khu vực thế giới. Mỗi hướng tiếp cận đều có ưu điểm, hạn chế riêng, và TPHCM cần một cách tiếp cận mang tính thực dụng và sáng tạo hơn.
Cách tiếp cận này, theo TS Trương Minh Huy Vũ là cần định vị cơ chế, chính sách của TPHCM phải bằng hoặc vượt trội hơn các đô thị đang đóng vai trò trung tâm kinh tế của quốc gia. Việc trao quyền lớn hơn cũng đồng nghĩa TPHCM phải cam kết đóng góp tương xứng. Đặc biệt, không nên dàn trải mà cần tập trung vào một số lĩnh vực ưu tiên mà Thành phố có thế mạnh, như thương mại, dịch vụ, tài chính, công nghệ, đổi mới sáng tạo, thu hút nhà đầu tư lớn.
TS Trương Minh Huy Vũ đại diện nhóm nghiên cứu ĐHQG TPHCM, cho rằng cần cách tiếp cận mới khi xây dựng nghị quyết thay thế Nghị quyết 54. Ảnh: MAI HOA Trong khi đó, góp ý cho dự thảo nghị quyết mới thay thế Nghị quyết 54, TS Thái Thị Tuyết Dung cho rằng dự thảo nghị quyết này vẫn còn giải quyết những vấn đề riêng lẻ, chưa trao quyền mang tính đột phá để TPHCM là tâm điểm của những ý tưởng đột phá mang tầm vóc quốc gia. Vẫn là những sự trao quyền “nhỏ giọt, thiếu thống nhất” nên Thành phố phải xoay xở trong "chiếc áo cơ chế" chung của cả nước. “Nên cần bổ sung quy định cho TPHCM về sự chủ động hoàn toàn trong ngân sách, chủ động trong huy động các nguồn lực xã hội hóa…”, TS Thái Thị Tuyết Dung nói.
Về tổ chức, bộ máy quản lý nhà nước và cán bộ, công chức, viên chức, TS Thái Thị Tuyết Dung cho rằng nghị quyết mới cần cho phép HĐND TPHCM được quyền quyết định bộ máy chính quyền của TPHCM, nhất là thành lập, giải thể các cơ quan, đơn vị trực thuộc. Bên cạnh đó là cho phép HĐND TPHCM quyết định biên chế công chức trong cơ quan của HĐND, UBND, đơn vị sự nghiệp công lập của UBND các cấp.
Dự thảo nghị quyết mới của UBND TPHCM đề xuất tăng thêm 3 biên chế công chức cho một đơn vị hành chính cấp xã, theo TS Dung là chưa phù hợp, không giải quyết tận gốc của vấn đề. Cái gốc ở đây là cần để TPHCM chủ động trong việc sắp xếp biên chế cấp xã.
Với cơ chế chính sách đặc thù cho TP Thủ Đức, TS Dung cho rằng các đề xuất trong dự thảo vẫn chưa có gì nổi bật, bởi những nguyên tắc này đã được quy định trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Để “Thành phố thuộc thành phố” trở thành một cú hích pháp lý và phát triển đúng với nhiệm vụ, mục tiêu kỳ vọng, thì cần thí điểm những thay đổi lớn dựa trên lý thuyết về tổ chức chính quyền đô thị.
“Có thể đột phá thí điểm cơ chế bầu trực tiếp người đứng đầu TP Thủ Đức, HĐND TP Thủ Đức được quyền quyết định những nội dung thuộc thẩm quyền của HĐND cấp tỉnh”, TS Tuyết Dung đề xuất.
Tạo động lực cho khu vực côngTheo PGS.TS Trần Ngọc Anh, Đại học Indiana (Hoa Kỳ), để đề xuất cơ chế, chính sách đặc thù, TPHCM phải trình bày với Trung ương trên quan điểm "win – win", có nghĩa nếu để TPHCM tắc nghẽn, cả nước sẽ khó đi lên, vì TPHCM là đầu tàu. Ông nhận định, ở Việt Nam chỉ có hai địa phương có điều kiện tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu là TPHCM và Hà Nội. Trong đó, cần tập trung vào yếu tố quyết định là con người, mà quan trọng nhất trong đó là cán bộ.  PGS.TS Trần Ngọc Anh nhấn mạnh việc cần tạo động lực trong khu vực công. Ảnh: MAI HOA Cũng theo TS Ngọc Anh, cần tạo động lực trong khu vực công. Thời gian qua, TPHCM và cả nước có những vấn đề về xử lý cán bộ, khiến động lực làm việc trong khu vực công rất hạn chế. Khi khu vực này “tê liệt” thì khu vực tư nhân cũng khó hoạt động tốt được. Để tạo động lực trong khu vực công, theo TS Trần Ngọc Anh cần đảm bảo thu nhập và có hệ thống đánh giá cán bộ thực chất hơn. TPHCM đã có cơ chế đầu tiên của cả nước là trả lương theo năng suất. Đây là bước tiến cần thúc đẩy mạnh hơn nữa, còn mức tăng hiện giờ vẫn quá thấp để thu hút được người tài. Tăng lương cũng phải đi liền với hệ thống đánh giá cán bộ, để tiền “chảy” vào đúng chỗ có năng lực nhất. Theo TS, trên thế giới có hệ thống quản trị thực thi, đánh giá từng đơn vị đến từng chuyên viên. Với hệ thống này, sở nào được giao nhiệm vụ phải được đánh giá kết quả với định lượng rõ ràng. |
