Đầu tháng 5 là mốc mở cửa dè dặt trở lại ở nhiều nước châu Âu sau 2 tháng phong tỏa vì đại dịch Covid-19. Nhưng cuối tháng 5 đã lại bùng lên câu hỏi: Xem gì, đi đâu trong 2 tháng hè tới? Đây sẽ không phải là mùa hè của khí thế rạo rực với bóng đá Euro 2020. Nhưng cũng có thể, với kinh nghiệm từ 2 tháng giãn cách xã hội vừa qua, các giá trị kinh điển - địa phương - gia đình sẽ ít nhiều đem lại niềm an ủi, sự gắn bó và cả sẻ chia.
Kinh điển
Còn nhớ, trước ngày phong tỏa, thư viện nơi tôi làm việc ở Bỉ có một ngày giữa tháng 3 khá bận rộn. Được gia hạn mượn nên người ta cố gắng vác những chồng sách, phim kinh điển về nhà thưởng thức dần. Rồi thư viện phải đóng cửa thật sự. Chị hàng xóm bê sang đặt trước cửa nhà tôi một thùng truyện tranh thiếu nhi, sách nghệ thuật, có cả Tội ác và trừng phạt, Anh em nhà Karamazov bản tiếng Hà Lan. Đọc hết cứ lẳng lặng trả lại trước thềm nhà chị, đến lượt nhà khác mượn.
Trên diễn đàn của nhóm cha mẹ học sinh khối lớp 4 ở trường con tôi cũng tíu tít nhắn nhau “Lucas đã đọc xong Harry Potter 1, mai sẽ bỏ sách vào hòm thư nhà bạn Emma. Bạn nào có Harry Potter 2,3?” Cứ thế hình thành một kênh thư viện, một cách thức chia sẻ nguồn giải trí kinh điển mang tính nội bộ, ít dịch chuyển, chú trọng địa phương, nhưng nhiều người cùng hưởng lợi. Không biết hiệu sách cổ xưa Livraria Lello ở Porto (Bồ Đào Nha) nổi tiếng bậc nhất thế giới, nơi mùa hè 2 năm trước, tôi phải chờ đến gần cuối ngày để tránh xếp hàng lâu khi mua vé vào thăm, không biết giờ ra sao.
Hiệu sách cổ xưa Livraria Lello ở Porto (Bồ Đào Nha) May mắn, vào trang web phát hiện hiệu sách thời điểm này cũng ưu ái dành tặng độc giả “The collection online Livraria Lello” (các tác phẩm kinh điển có thể đọc online) như: Peter Pan, Những cuộc phiêu lưu của Tom Sawyer, Phù thủy xứ Oz, Hoàng tử bé, Gatsby vĩ đại, Romeo và Juliet, Kiêu hãnh và định kiến...
Địa phương
Thời điểm này năm ngoái, nhiều người Bỉ đang chuẩn bị chi tiết cho các chuyến nghỉ hè tới châu Á, Phi, Mỹ. Nếu có loanh quanh châu Âu chắc chắn tầm ngắm cũng phải là Italy, miền Nam nước Pháp. Nhưng hè này, Đừng quên Ardenne, kênh Radio 1 của Bỉ nhắn nhủ. Mùa hè nào cao nguyên Ardennes của Bỉ chẳng mát rượi màu xanh của rừng, và các ban công gỗ, bờ tường đá chẳng rực sắc hoa vàng, cam, đỏ, tím. Một người bạn Bỉ của tôi bận hơn thường lệ. Anh làm việc cho một tổ chức bảo tồn và khai thác rừng. Tổ chức này đang khẩn trương xây dựng các hình thức vui chơi giải trí quy mô nhỏ ngay giữa thiên nhiên (đảm bảo giãn cách xã hội), đặc biệt là ở Ardenne, phục vụ các gia đình Bỉ nghỉ ngơi, cắm trại mùa hè này.
Virus viêm phổi khiến phạm vi dịch chuyển thu hẹp, khám phá trực diện địa phương bỗng trở nên tỉ mỉ và sâu sắc. Điển hình là nghệ thuật. Các phòng tranh, xưởng đàn, vườn điêu khắc tại gia bất ngờ có thêm khách trong vùng ghé tới, dù chỉ là nhân buổi đi dạo. Trung tâm âm nhạc Amuz ở thành phố Antwerp đang mời khách thưởng thức hòa nhạc online. Nhà hát nhạc vũ kịch vùng Flanders cũng vừa đưa 2 tác phẩm ballet lên website phục vụ nhu cầu giải trí lúc 19 giờ thứ sáu.
Thậm chí, người ta còn cho rằng, không lúc nào tốt hơn thời điểm này để khởi động Avila, hình thức phát hành những phim (phim truyện, phim tài liệu, phim thử nghiệm) vốn ít được đám đông chú ý hoặc khó lọt dòng phát hành tại các rạp chiếu lớn ở Bỉ. Avila là dịch vụ dựa trên ý tưởng bình đẳng trong thế giới phim ảnh, trước mắt các phim nội địa, như: Jeanne Dielman, 23 Quai du Commerce, 1080 Bruxelles hoặc Suzanne’s Fugue được ưu tiên cho thuê với giá chỉ 3,5 EUR/phim, đều có phụ đề tiếng Anh, Pháp, Hà Lan.
Nghệ thuật không dừng lại, giải trí vẫn phải tiếp tục. Khẩu hiệu The show must go on(line)! liên tục xuất hiện từ khi Covid-19 hoành hành. Các nghệ sĩ đang nổi của Bỉ như Sioen, Absynthe Minded, An Pierle hay Noémie Wolfs, mỗi người ngồi hát ở một địa điểm khác nhau, nhưng cách tập hợp đưa vào cùng một chương trình đang gây nhiều bất ngờ, hứng thú. Hè này dự kiến sẽ có thêm nhiều chương trình livestream hòa nhạc của nghệ sĩ địa phương tổ chức vào các cuối tuần phục vụ khán giả.
