Nghệ thuật hóa trang mặt nạ hát bội vốn dĩ diễn tả diện mạo các nhân vật theo hình thức tượng trưng, diễn viên phải bỏ nhiều công sức học hỏi để tự biết cách trang điểm, vẽ mặt nạ cho chính mình theo từng vai diễn, từng loại nhân vật.
Diễn viên Hữu Hòa vai Phàn Định Công trong vở tuồng “San Hậu”.
Để thể hiện sắc sảo những đường nét uốn lượn trong nghệ thuật hóa trang mặt nạ hát bội thì các chất liệu sử dụng phải được thực hiện qua một quá trình công phu.
Ví như muốn có được một hộp lọ màu đen để vẽ mày, mắt, các nghệ sĩ phải tự tạo loại bột này bằng cách đốt một cây đèn dầu, phía trên đèn có một lon thiếc úp ngược hứng bụi lọ của đèn.
Ngày nay, trên thị trường có nhiều loại mỹ phẩm đạt chất lượng tốt nên vấn đề phẩm liệu dùng để hóa trang mặt nạ hát bội của các diễn viên cũng phong phú hơn.
Tâm sự về nghề, chị Ngọc Nga – Phó giám đốc Nhà hát Nghệ thuật Hát bội TPHCM - cho biết: “Ngày xưa diễn viên hát bội khi hóa trang mặt nạ phải đánh phấn nền gương mặt cho thật trắng (phấn nền có pha phấn chì) để gương mặt sáng sân khấu, ăn đèn và phù hợp với trang phục. Chính vì loại phấn nền này không có chất dưỡng da nên các diễn viên thường hóa trang mặt nạ hát bội (nhất là các diễn viên nam) dễ bị phấn ăn da mặt, làm da thâm, đen, sần sùi. Ngày nay, diễn viên rất chịu khó bỏ công sức chăm chút cho làn da, sử dụng các loại phấn nền có nhiều chất dưỡng nên tác hại của phẩm liệu trong nghệ thuật hóa trang cũng giảm đi”.
Một chút “bí quyết” để hiểu và nhận biết các nhân vật trên sân khấu hát bội: phần nền da mặt là màu đỏ son chỉ người anh hùng trung trinh tiết liệt; màu trắng mốc là kẻ gian thần, dua nịnh; màu đen của người chất phác bộc trực, nóng nảy nhưng ngay thẳng, chân thực; màu xám nhợt là người có tuổi; màu xanh ám chỉ người mưu mô xảo quyệt, lũ yêu ma…
Vẽ vòng quanh mắt cũng có nhiều loại mang nhiều ý nghĩa khác nhau: tròng xéo là kép võ còn trẻ con (con nhà tướng), tròng đứng là võ tướng. Mặt vẽ nhiều rằn ri là người hung ác, tướng cướp, yêu đạo.
Trên trán có vẽ một con mắt là người có huệ nhãn, nhìn xa biết rộng. Mày tằm lưỡi mác là khách trượng phu, mày đoản là kẻ gian xảo, mày lửa chỉ người nóng tính… Râu 3 chòm, 5 chòm (đen, bạc) chỉ người đôn hậu, trầm tĩnh, quý phái.
Râu đen xoắn là người dữ dằn, nóng tính. Râu cắt (đen, đỏ) là người có tính khôi hài. Râu chuột chỉ kẻ liến thoắng, người bộp chộp. Riêng râu liên tu có 3 màu: đen – kẻ gian nịnh, bạc – lão tướng anh hùng, đỏ – tướng phản phúc, yêu đạo, phù thủy.
THÚY BÌNH
