Ngày Dân số thế giới 11-7: Mức sinh thấp - nhiều hệ lụy trong tương lai

Ngại kết hôn, lười sinh con

Áp lực kinh tế, công việc bận rộn… là những lý do khiến không ít phụ nữ tại TPHCM ngại sinh con thứ hai. Gia đình anh Nguyễn Ngọc Anh (ngụ TP Thủ Đức), có con gái lớn đã 11 tuổi, nhưng cả hai vợ chồng không có ý định sinh thêm con. Theo anh, nuôi một đứa trẻ ở TPHCM phải tốn rất nhiều chi phí từ ăn uống, sinh hoạt, học hành…, nếu sinh nữa hai vợ chồng anh không kham nổi.

Còn với chị Nguyễn Thùy Linh (32 tuổi, ngụ quận Tân Bình), dù không bị áp lực về kinh tế khi có chồng làm việc cho một công ty đa quốc gia nhưng cả hai vợ chồng quyết định chỉ sinh một con. “Một hay hai con không quan trọng, quan trọng là phải chăm lo, nuôi dạy con thật tốt. Nếu sinh con ra mà không lo cho con bằng bạn bằng bè, tôi nghĩ không nên sinh tiếp nữa. Sinh con là phải có trách nhiệm đảm bảo cho con một cuộc sống đủ đầy về cả vật chất lẫn tinh thần, tình cảm”, chị Nguyễn Thùy Linh nêu quan điểm.

Theo số liệu của Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình TPHCM, từ năm 2000 đến nay, tỷ suất sinh của thành phố liên tục giảm. Nếu như năm 2000, tỷ suất sinh là 1,76 con/phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ thì đến năm 2023, con số này chỉ còn 1,32. Ông Phạm Chánh Trung, Chi cục trưởng Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình TPHCM, cho biết, có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc phụ nữ ngại sinh con, nhất là sinh con thứ hai.

Bên cạnh đó, hiện nhiều cặp vợ chồng có quan điểm là kết hôn muộn hơn và chỉ có một con để đủ nguồn lực tài chính, thời gian, sức khỏe để chăm sóc và đầu tư tốt nhất cho con cái. Theo xu hướng này, các cặp vợ chồng trẻ, nhất là phụ nữ, muốn có thêm thời gian để nâng cao trình độ học vấn, năng lực chuyên môn và nắm bắt các cơ hội để phát triển bản thân hơn là sinh nhiều con.

TPHCM đang là một trong 21 tỉnh thành có mức sinh thấp của cả nước. Mức sinh giảm sẽ tác động mạnh đến cơ cấu dân số trong tương lai. “Xu hướng phụ nữ sinh đẻ ít khiến cho nguy cơ thiếu hụt lực lượng lao động trở nên hiện hữu. Bên cạnh đó, nhiều gia đình lựa chọn chỉ sinh 1 con theo công thức 4-2-1 (nghĩa là 4 ông bà nội ngoại, 2 bố mẹ sẽ chăm sóc 1 đứa trẻ) thì trong tương lai sẽ theo chiều hướng đảo ngược 1-2-4 (1 đứa trẻ có thể sẽ phải cùng lúc chăm sóc 2 bố mẹ và 4 ông bà nội ngoại)”, ông Phạm Chánh Trung cảnh báo.

Thách thức khó thay thế?

Trong Chương trình điều chỉnh mức sinh đến năm 2030, UBND TPHCM đặt mục tiêu nâng tổng tỷ suất sinh đạt 1,4 con/phụ nữ vào năm 2025, hướng tới năm 2030 là 1,6 con/phụ nữ. Quy mô dân số thành phố khoảng 10,6 triệu người vào năm 2025 và 12 triệu người vào năm 2030. Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên trên 1,1% vào năm 2025, trên 1,3% vào năm 2030. Vấn đề giảm tỷ lệ sinh, ngại kết hôn, ngại sinh con ở TPHCM đang là một thách thức lớn cho mục tiêu này.

Mức sinh giảm không chỉ ảnh hưởng đến cấu trúc dân số, còn có những hệ lụy sâu rộng đối với kinh tế - xã hội và chính sách an sinh và cần sự chung tay tham gia của toàn bộ hệ thống chính trị; trong đó quan trọng là có những chính sách để người dân yên tâm hơn khi quyết định sinh và nuôi con.

Để giải quyết vấn đề này, cần có những biện pháp thực hiện đồng bộ, từ chính sách hỗ trợ đến việc thay đổi nhận thức của người dân thành phố. Việc khuyến sinh, không đơn giản chỉ là sự thay đổi về số con, mà quan trọng nhất vẫn là những chế độ hỗ trợ cho các cặp vợ chồng trong độ tuổi kết hôn và sinh con để họ có thể nuôi dạy con cái trong điều kiện phát triển tốt nhất.

Theo ông Phạm Chánh Trung, hiện TPHCM nỗ lực từng bước nâng cao chất lượng dân số, tập trung giải quyết các vấn đề: khuyến sinh với những cân nhắc thận trọng, tham khảo ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực dân số, đặc biệt là xuất phát từ nhu cầu và nguyện vọng chính đáng của người dân; nâng cao tỷ lệ nam và nữ thanh niên tham gia khám sức khỏe trước khi kết hôn, đẩy mạnh chương trình sàng lọc trước sinh và sàng lọc sơ sinh, duy trì cân bằng tỷ số giới tính khi sinh, nâng cao nhận thức của người dân về mức sinh thấp và độ tuổi kết hôn muộn...