Nghị quyết phiên họp thường kỳ tháng 7, Chính phủ đã thống nhất chủ trương thực hiện chính sách miễn học phí đối với trẻ mầm non 5 tuổi, học sinh trung học cơ sở trường công lập và hỗ trợ đóng học phí cơ sở ngoài công lập đối với trẻ em, học sinh diện phổ cập, đặc biệt là đối với các thôn, xã đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa theo quy định của Hiến pháp năm 2013, Nghị quyết số 29-NQ/TW theo đề xuất của Bộ GD-ĐT.
Trước đó, Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng cũng đã xin ý kiến Ủy ban Thường vụ quốc hội về việc quy định rõ hơn phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 5 tuổi theo hướng nhà nước tăng cường và bảo đảm các điều kiện để thực hiện phổ cập nhưng không làm ảnh hưởng đến sự chăm lo cho giáo dục các lứa tuổi khác.
Đồng thời, làm rõ quan điểm về phổ cập giáo dục bắt buộc (trước mắt là đối với giáo dục tiểu học - theo Hiến Pháp 2013), trong đó nhà nước bảo đảm các điều kiện về cơ sở vật chất, chương trình, học liệu, đội ngũ nhà giáo, sĩ số học sinh… để người học thực hiện nghĩa vụ học tập và đạt trình độ giáo dục phổ cập bắt buộc có chất lượng.
Theo báo cáo của Bộ GD-ĐT, chủ trương của Đảng, nhà nước ta là thực hiện chính sách phổ cập giáo dục cho trẻ em 5 tuổi, phổ cập tiểu học, phổ cập giáo dục trung học cơ sở và tiến tới thực hiện giáo dục bắt buộc 9 năm từ sau 2020. Tuy nhiên, đến nay nhà nước mới chỉ thực hiện miễn học phí đối với cấp giáo dục tiểu học, còn giáo dục trung học cơ sở, trẻ em học mầm non 5 tuổi (học sinh thuộc diện phổ cập) vẫn chưa được miễn học phí. Điều này gây khó khăn cho việc huy động trẻ đến trường, nhất là vùng núi, vùng dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn.
Bộ GD-ĐT cho rằng, để thực hiện chính sách phổ cập và giáo dục bắt buộc thì nhà nước phải có chính sách đảm bảo các điều kiện về cơ sở vật chất trường lớp học, và phải không thu học phí (không phân biệt trường công và trường tư), vì hiện nay vẫn còn rất nhiều hộ gia đình có thu nhập trung bình và thu nhập thấp (tiệm cận chuẩn nghèo), nếu không miễn hoàn toàn học phí cho đối tượng này, thì rất khó huy động tất cả các trẻ em học sinh đến trường, và không thể hoàn thành mục tiêu thực hiện phổ cập và giáo dục bắt buộc. Vì vậy không thực hiện được đúng chủ trương Nghị quyết của Đảng, nhà nước.
Thực hiện đúng chủ trương của Đảng và nhà nước về phát triển xã hội hóa, khuyến khích các loại hình trường ngoài công lập phát triển, đối xử bình đẳng giữa trường công và trường tư khi thực hiện các dịch vụ công thiết yếu do nhà nước đảm bảo kinh phí.
Hiện nay khung học phí mầm non, phổ thông quy định tại Nghị định 86 đối với các trường công lập khá thấp (Khu vực thành thị từ 60.000 đồng đến 300.000 đồng; Khu vực nông thôn từ 30.000 đồng đến 120.000 đồng; khu vực miền núi từ 8.000 đồng đến 60.000 đồng). Tuy nhiên cũng ảnh hưởng tới thu nhập của các gia đình có thu nhập thấp và gia đình sống ở vùng kinh tế xã hội khó khăn. Riêng các cơ sở giáo dục ngoài công lập tự quyết định mức thu học phí.
Theo tính toán của Bộ GD-ĐT, ngoài kinh phí ngân sách nhà nước đảm bảo chi thường xuyên và chi thực hiện chính sách chế độ cho học sinh miễn giảm học phí theo quy định hiện nay, khi thực hiện chính sách miễn học phí đối với trẻ mầm non 5 tuổi, học sinh THCS công lập, hỗ trợ học phí cho học sinh ngoài công lập thì hàng năm, ngân sách nhà nước sẽ phải chi thêm một khoản 4.730 tỷ đồng.
Nguồn kinh phí thực hiện được Bộ GD-ĐT tính toán cân đối trong 20% chi ngân sách cho GD-ĐT.
Cụ thể, hiện nay tổng ngân sách chi thường xuyên cho GD-ĐT theo Nghị quyết Quốc hội phê duyệt mỗi năm tăng từ 6% - 8%, xét về số tuyệt đối thì hàng năm ngân sách chi thường xuyên cho GD-ĐT tăng từ 10.000 tỷ đến 13.000 tỷ (ví dụ năm 2018 ngân sách chi thường xuyên cho giáo dục Quốc hội phê duyệt là 229.074 tỷ, năm 2017 ngân sách chi thường xuyên cho giáo dục là 215.167 tỷ, phần tăng thêm là 13.907 tỷ). Như vậy, với số ngân sách nhà nước chi cho giáo dục hàng năm tăng thêm khoảng 13.907 tỷ thì hoàn toàn có thể bù đắp kinh phí thực hiện chính sách không thu học phí trường công lập diện phổ cập và hỗ trợ đóng học phí trường ngoài công lập là 4.730 tỷ đồng trên, chưa kể số dự phòng ngân sách cho giáo dục hàng năm chưa sử dụng.
