Thông tin xuyên tạc, nhiễu loạn
Trong những ngày mưa lũ căng thẳng nhất và tái thiết sau lũ, người dân lại phải chống chọi với trận “lũ” tin giả, tin đồn thất thiệt. Tại xã Hòa Thịnh (tỉnh Đắk Lắk), những ngày qua, MXH lan truyền tin hàng trăm người chết do mưa lũ, sập nhà lầu làm hàng chục người tử vong… khiến người dân hoang mang, lo sợ. Chính quyền địa phương đã lập tức vào cuộc xác minh. Ông Lê Chí Hoại, Chủ tịch UBND xã Hòa Thịnh, nhanh chóng lên tiếng bác bỏ thông tin thất thiệt và khuyến cáo người dân cần tiếp nhận dữ liệu từ các kênh chính thống.
Hay sự cố 100 can axit sunfuric của Nhà máy đường Tuy Hòa bị nước lũ cuốn trôi - một sự cố môi trường được địa phương công khai, cảnh báo rõ ràng lại trở thành cái cớ để các đối tượng thổi phồng thành những kịch bản ghê rợn như: “nhiều người chết do dính axit”, “cả vùng dân cư bị nhiễm độc”.
Thậm chí có thông tin bịa đặt “10 người tử vong do dính axit khi lặn vớt tôm hùm ở phường Sông Cầu, Đắk Lắk”. Cơ quan chức năng khẳng định sự cố không gây thiệt hại về người, đồng thời tiến hành xác minh các tài khoản tung tin bịa đặt để xử lý theo quy định.
Ngoài ra, trên MXH còn xuất hiện các video, hình ảnh trí tuệ nhân tạo (AI) ngụy tạo về mưa lũ. Không chỉ tung các thông tin sai lệch, trên mạng còn xuất hiện những thông tin xuyên tạc, dự báo thất thiệt, như sắp xảy ra ngập lụt trên diện rộng tại một số phường của TPHCM, khiến một số người dân hoang mang, vội vã tích trữ vật dụng.
TS Phạm Văn Minh, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, phân tích, trong bối cảnh thiên tai, tâm lý hoang mang dễ khiến cộng đồng tin vào điều tiêu cực. Khi cơ quan chức năng đang khẩn trương giúp dân thì các thế lực thù địch lại ra sức phát tán, lan truyền tin giả làm nhiễu loạn thông tin, tạo tâm lý hoang mang trong dư luận và ảnh hưởng trực tiếp đến công tác cứu hộ. Vì thế, chống tin giả trong thời điểm thiên tai phải được xem là một nhiệm vụ cấp thiết, bởi nó tác động trực tiếp đến an ninh con người.
Theo TS Phạm Văn Minh, tin giả làm người dân mất phương hướng, kích hoạt tâm lý sợ hãi dây chuyền, dẫn đến những hành vi tiêu cực như di chuyển tự phát, ngăn cản lực lượng chức năng, hay chia sẻ những thông tin chưa kiểm chứng khiến tình hình thêm rối ren. Ngược lại, khi thông tin chính xác được kiểm chứng kịp thời, cộng đồng bình tĩnh, lực lượng cứu hộ có thể tập trung 100% vào nhiệm vụ. “Giữ bình tĩnh cho cộng đồng chính là cứu trợ tinh thần. Cộng đồng bình tĩnh thì lực lượng cứu hộ có thể tập trung vào thực địa, không phải phân tán nguồn lực để giải thích từng tin đồn”, TS Phạm Văn Minh nêu ý kiến.
Tỉnh táo khi chia sẻ thông tin
Luật sư Nguyễn Văn Cảnh (Đoàn Luật sư TPHCM) cho rằng, tung tin giả trong thời điểm bão lũ không chỉ là thiếu đạo đức mà còn vi phạm pháp luật. Theo Nghị định số 15/2020/NĐ-CP, việc đưa thông tin sai sự thật, xuyên tạc, xúc phạm tổ chức, cá nhân của các trang tin điện tử có thể bị phạt 20-30 triệu đồng (đối với tổ chức).
Nếu tổ chức lưu trữ, truyền, đưa thông tin bịa đặt gây hoang mang thì sẽ bị phạt 50-70 triệu đồng và bị buộc gỡ bỏ thông tin vi phạm, bị tước quyền sử dụng giấy phép thiết lập MXH từ 3-6 tháng. Cá nhân lợi dụng MXH cung cấp, chia sẻ tin giả, tin bịa đặt có thể bị phạt từ 5-10 triệu đồng... Nếu gây hậu quả nghiêm trọng, người vi phạm còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với khung hình phạt cao nhất lên đến 20 năm tù.
TS Nguyễn Văn Đạo, Trường Đại học Văn Lang, nhận xét, trong bối cảnh MXH phát triển quá nhanh, việc xuất hiện các nhóm cơ hội lợi dụng tình huống thiên tai để xuyên tạc là điều khó tránh, vì vậy không được để khoảng trống thông tin kéo dài. Ông đề xuất các cơ quan chức năng chủ động và nhanh chóng xác minh, phản hồi trước những thông tin bất thường lan truyền trên MXH. Ngoài ra, những hành vi cố tình tung tin giả, gây hoang mang phải bị xử lý nghiêm minh.
Theo TS Nguyễn Văn Đạo, trong thời đại nhiễu loạn thông tin, mỗi người dân cần chủ động trang bị kỹ năng nhận diện và sàng lọc trước khi chia sẻ bất kỳ nội dung nào lên MXH.
Để đánh giá độ tin cậy, người dân nên ưu tiên các nguồn chính thống từ cơ quan chức năng và báo chí được cấp phép; kiểm tra tài khoản đăng tải xem có ẩn danh, mới lập hay thường chia sẻ nội dung gây sốc hay không. Người dân cũng cần cảnh giác với những tin giật gân, thúc giục chia sẻ nhưng thiếu dẫn chứng, hình ảnh rõ ràng; đối chiếu thông tin với nhiều kênh uy tín khác trước khi lan truyền.
“Mỗi lượt chia sẻ đúng và không tiếp tay cho tin giả không chỉ góp phần giữ vững niềm tin xã hội mà còn hỗ trợ thiết thực cho lực lượng cứu hộ trong thời điểm khẩn cấp”, TS Nguyễn Văn Đạo chia sẻ.
