Điểm nóng vùng giáp ranh
Theo Sở Tài nguyên và Môi trường (TN-MT) TPHCM, khu vực biển Cần Giờ được xem là điểm nóng của tình trạng khai thác cát trái phép hiện nay. Biển Cần Giờ giáp ranh với các tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Tiền Giang và Bến Tre. Vùng biển Cần Giờ được đánh giá là nơi có trữ lượng cát san lấp khá lớn và là tuyến đường vận chuyển vật liệu xây dựng từ các tỉnh miền Tây Nam bộ về TPHCM nói riêng và các tỉnh miền Đông Nam bộ nói chung. Những năm gần đây, tình trạng khan hiếm vật liệu xây dựng, đặc biệt là cát xây dựng, cát san lấp đã dẫn đến tình trạng khai thác cát trái phép ở các vùng giáp ranh này ngày càng phức tạp, ảnh hưởng xấu đến môi trường và an ninh khu vực. Số vụ phát hiện và xử lý ở đây luôn chiếm tỷ lệ cao. Cụ thể, năm 2015 đã xử lý 17 vụ, trong đó trên địa bàn huyện Cần Giờ là 6 vụ. Năm 2016, xử lý 38 vụ (huyện Cần Giờ 20 vụ). Từ đầu năm 2017 đến nay xử lý 62 vụ, 199 đối tượng, 132 phương tiện xử phạt hành chính với số tiền 7,7 tỷ đồng (chủ yếu tập trung trên địa bàn huyện Cần Giờ với 42 vụ). Trên vùng ven biển Cần Giờ, các đối tượng sử dụng phương tiện sà lan có trọng tải từ 500 - 1.000 tấn, lắp đặt thiết bị bơm hút trực tiếp và vận chuyển đi tiêu thụ. Đối với khu vực trên sông, các đối tượng sử dụng 2 ghe đi cặp (một thiết bị bơm hút và một thiết bị vận chuyển) nên khi lực lượng chức năng kiểm tra rất khó xử lý.
Theo ông Nguyễn Toàn Thắng, Giám đốc Sở TN-MT TPHCM, sở dĩ tình trạng khai thác khoáng sản trái phép vẫn còn diễn biến phức tạp là do chúng ta đang gặp nhiều khó khăn thách thức. Đối tượng khai thác khoáng sản trái phép thường lợi dụng các khu vực có địa hình phức tạp (địa bàn thủy nội địa, ngoài biển gây khó khăn trong công tác kiểm tra, truy đuổi và ngăn chặn), trong khi lợi nhuận từ việc khai thác cát trái phép rất lớn. Các đối tượng khai thác cát trái phép còn sẵn sàng chống trả lực lượng chức năng, đánh chìm phương tiện khi bị phát hiện, truy đuổi. Chưa có sự thống nhất giữa các địa phương khi tiến hành xem xét chấp thuận đăng ký tận thu sản phẩm đối với các dự án có phạm vi liên quan đến 2 địa phương. Theo quy định hiện hành, việc giám sát các dự án này hiện chỉ thực hiện theo địa giới hành chính của từng tỉnh, thành phố (UBND cấp tỉnh thực hiện đăng ký khối lượng tận thu trên địa bàn tỉnh). Có trường hợp tỉnh này chấp thuận đăng ký tận thu cho đơn vị, trong khi địa phương giáp ranh không chấp thuận nên dự án triển khai không được đồng bộ.
Liên quan đến nội dung này, ông Lê Văn Đáo, Phó giám đốc Sở TN-MT tỉnh Bến Tre, cũng cho biết trên vùng biển Cần Giờ giáp ranh với các tỉnh, tình hình khai thác cát lậu, vận chuyển trái phép vẫn diễn biến phức tạp. Vùng này chúng tôi không với tới được. Tỉnh Bến Tre có đoàn kiểm tra liên ngành nhưng chủ yếu hoạt động trên sông vì không có phương tiện ra biển; ngoài biển chỉ trông chờ vào lực lượng biên phòng. Tương tự, ông Nguyễn Ngọc Thường, Phó giám đốc Sở TN-MT tỉnh Đồng Nai, cho rằng tình hình khai thác cát trái phép phức tạp nhưng rất khó xử lý. Các đối tượng rất manh động, chống trả quyết liệt. Ông Thường cũng nhìn nhận, mặc dù Đồng Nai, TPHCM và các tỉnh đã ký kết quy chế phối hợp quản lý nhà nước trong lĩnh vực tài nguyên khoáng sản và bảo vệ môi trường ở các vùng giáp ranh vào tháng 1-2017 nhưng triển khai chưa có hiệu quả.
Cần sự phối hợp
Nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả đấu tranh, ngăn chặn tình trạng khai thác, vận chuyển khoáng sản trái phép khu vực giáp ranh giữa các tỉnh, UBND TPHCM đề nghị các địa phương thống nhất, quan tâm thực hiện các nội dung phối hợp, chia sẻ thông tin; tăng cường sự liên kết, phối hợp giữa các địa phương trong hoạt động đấu tranh, phòng chống nạn khai thác khoáng sản trái phép; phương thức phối hợp, xử lý các hành vi vi phạm khu vực giáp ranh giữa 2 địa phương. Phó Chủ tịch UBND TPHCM Huỳnh Cách Mạng đề xuất biện pháp mở rằng: “Các địa phương cần thống nhất cơ chế phối hợp không hạn chế ranh giới. Như vi phạm trên địa bàn TPHCM, chúng tôi đuổi bắt, đối tượng chạy lấn qua vùng biển Bà Rịa - Vũng Tàu, chúng tôi cũng tiếp tục đuổi bắt và thông báo cho địa phương biết. Ngược lại, vi phạm ở các địa phương khác mà chạy qua TPHCM, các lực lượng cứ qua bắt luôn rồi báo cho TPHCM biết sau. Nếu thống nhất được chủ trương như vậy, việc ngăn chặn nạn khai thác cát trái phép sẽ có hiệu quả hơn”.
Theo bà Nguyễn Thị Hiếu, Giám đốc Sở TN-MT tỉnh Tây Ninh, địa bàn tỉnh hiện có 2 nơi khai thác khoáng sản rất tốt, nhiều doanh nghiệp muốn tham gia. Tuy nhiên, tỉnh hiện không cho doanh nghiệp tiếp tục khai thác, kể cả vùng lân cận. Gần đây, trên sông Sài Gòn, đoạn giáp hồ Dầu Tiếng có tình trạng đối tượng khai thác cát trái phép chạy qua chạy lại từ Tây Ninh sang hồ Dầu Tiếng. Hiện tỉnh Bình Phước và Bình Dương đang cấm khai thác nên tình hình múc cát lậu tại Tây Ninh tăng lên. Chúng ta cần phối hợp giữa các địa phương mới có thể làm tốt những vụ khai thác chồng lấn địa bàn. Ngoài ra, các địa phương cũng cam kết tăng cường thêm lực lượng công an, bộ đội biên phòng phối hợp để cùng truy quét cát tặc trên phạm vi rộng hơn chứ không nên “mạnh ai nấy làm” như thời gian qua.
Theo Sở Tài nguyên và Môi trường (TN-MT) TPHCM, khu vực biển Cần Giờ được xem là điểm nóng của tình trạng khai thác cát trái phép hiện nay. Biển Cần Giờ giáp ranh với các tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Tiền Giang và Bến Tre. Vùng biển Cần Giờ được đánh giá là nơi có trữ lượng cát san lấp khá lớn và là tuyến đường vận chuyển vật liệu xây dựng từ các tỉnh miền Tây Nam bộ về TPHCM nói riêng và các tỉnh miền Đông Nam bộ nói chung. Những năm gần đây, tình trạng khan hiếm vật liệu xây dựng, đặc biệt là cát xây dựng, cát san lấp đã dẫn đến tình trạng khai thác cát trái phép ở các vùng giáp ranh này ngày càng phức tạp, ảnh hưởng xấu đến môi trường và an ninh khu vực. Số vụ phát hiện và xử lý ở đây luôn chiếm tỷ lệ cao. Cụ thể, năm 2015 đã xử lý 17 vụ, trong đó trên địa bàn huyện Cần Giờ là 6 vụ. Năm 2016, xử lý 38 vụ (huyện Cần Giờ 20 vụ). Từ đầu năm 2017 đến nay xử lý 62 vụ, 199 đối tượng, 132 phương tiện xử phạt hành chính với số tiền 7,7 tỷ đồng (chủ yếu tập trung trên địa bàn huyện Cần Giờ với 42 vụ). Trên vùng ven biển Cần Giờ, các đối tượng sử dụng phương tiện sà lan có trọng tải từ 500 - 1.000 tấn, lắp đặt thiết bị bơm hút trực tiếp và vận chuyển đi tiêu thụ. Đối với khu vực trên sông, các đối tượng sử dụng 2 ghe đi cặp (một thiết bị bơm hút và một thiết bị vận chuyển) nên khi lực lượng chức năng kiểm tra rất khó xử lý.
Theo ông Nguyễn Toàn Thắng, Giám đốc Sở TN-MT TPHCM, sở dĩ tình trạng khai thác khoáng sản trái phép vẫn còn diễn biến phức tạp là do chúng ta đang gặp nhiều khó khăn thách thức. Đối tượng khai thác khoáng sản trái phép thường lợi dụng các khu vực có địa hình phức tạp (địa bàn thủy nội địa, ngoài biển gây khó khăn trong công tác kiểm tra, truy đuổi và ngăn chặn), trong khi lợi nhuận từ việc khai thác cát trái phép rất lớn. Các đối tượng khai thác cát trái phép còn sẵn sàng chống trả lực lượng chức năng, đánh chìm phương tiện khi bị phát hiện, truy đuổi. Chưa có sự thống nhất giữa các địa phương khi tiến hành xem xét chấp thuận đăng ký tận thu sản phẩm đối với các dự án có phạm vi liên quan đến 2 địa phương. Theo quy định hiện hành, việc giám sát các dự án này hiện chỉ thực hiện theo địa giới hành chính của từng tỉnh, thành phố (UBND cấp tỉnh thực hiện đăng ký khối lượng tận thu trên địa bàn tỉnh). Có trường hợp tỉnh này chấp thuận đăng ký tận thu cho đơn vị, trong khi địa phương giáp ranh không chấp thuận nên dự án triển khai không được đồng bộ.
Liên quan đến nội dung này, ông Lê Văn Đáo, Phó giám đốc Sở TN-MT tỉnh Bến Tre, cũng cho biết trên vùng biển Cần Giờ giáp ranh với các tỉnh, tình hình khai thác cát lậu, vận chuyển trái phép vẫn diễn biến phức tạp. Vùng này chúng tôi không với tới được. Tỉnh Bến Tre có đoàn kiểm tra liên ngành nhưng chủ yếu hoạt động trên sông vì không có phương tiện ra biển; ngoài biển chỉ trông chờ vào lực lượng biên phòng. Tương tự, ông Nguyễn Ngọc Thường, Phó giám đốc Sở TN-MT tỉnh Đồng Nai, cho rằng tình hình khai thác cát trái phép phức tạp nhưng rất khó xử lý. Các đối tượng rất manh động, chống trả quyết liệt. Ông Thường cũng nhìn nhận, mặc dù Đồng Nai, TPHCM và các tỉnh đã ký kết quy chế phối hợp quản lý nhà nước trong lĩnh vực tài nguyên khoáng sản và bảo vệ môi trường ở các vùng giáp ranh vào tháng 1-2017 nhưng triển khai chưa có hiệu quả.
Cần sự phối hợp
Nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả đấu tranh, ngăn chặn tình trạng khai thác, vận chuyển khoáng sản trái phép khu vực giáp ranh giữa các tỉnh, UBND TPHCM đề nghị các địa phương thống nhất, quan tâm thực hiện các nội dung phối hợp, chia sẻ thông tin; tăng cường sự liên kết, phối hợp giữa các địa phương trong hoạt động đấu tranh, phòng chống nạn khai thác khoáng sản trái phép; phương thức phối hợp, xử lý các hành vi vi phạm khu vực giáp ranh giữa 2 địa phương. Phó Chủ tịch UBND TPHCM Huỳnh Cách Mạng đề xuất biện pháp mở rằng: “Các địa phương cần thống nhất cơ chế phối hợp không hạn chế ranh giới. Như vi phạm trên địa bàn TPHCM, chúng tôi đuổi bắt, đối tượng chạy lấn qua vùng biển Bà Rịa - Vũng Tàu, chúng tôi cũng tiếp tục đuổi bắt và thông báo cho địa phương biết. Ngược lại, vi phạm ở các địa phương khác mà chạy qua TPHCM, các lực lượng cứ qua bắt luôn rồi báo cho TPHCM biết sau. Nếu thống nhất được chủ trương như vậy, việc ngăn chặn nạn khai thác cát trái phép sẽ có hiệu quả hơn”.
Theo bà Nguyễn Thị Hiếu, Giám đốc Sở TN-MT tỉnh Tây Ninh, địa bàn tỉnh hiện có 2 nơi khai thác khoáng sản rất tốt, nhiều doanh nghiệp muốn tham gia. Tuy nhiên, tỉnh hiện không cho doanh nghiệp tiếp tục khai thác, kể cả vùng lân cận. Gần đây, trên sông Sài Gòn, đoạn giáp hồ Dầu Tiếng có tình trạng đối tượng khai thác cát trái phép chạy qua chạy lại từ Tây Ninh sang hồ Dầu Tiếng. Hiện tỉnh Bình Phước và Bình Dương đang cấm khai thác nên tình hình múc cát lậu tại Tây Ninh tăng lên. Chúng ta cần phối hợp giữa các địa phương mới có thể làm tốt những vụ khai thác chồng lấn địa bàn. Ngoài ra, các địa phương cũng cam kết tăng cường thêm lực lượng công an, bộ đội biên phòng phối hợp để cùng truy quét cát tặc trên phạm vi rộng hơn chứ không nên “mạnh ai nấy làm” như thời gian qua.
Trung tá Võ Văn Hữu - Phó Trưởng phòng Cảnh sát môi trường (Công an TPHCM - PC49): Sửa đổi, bổ sung luật để xử lý nghiêm “cát tặc”
Luật yêu cầu phải xác định hậu quả nghiêm trọng do hành vi khai thác khoáng sản trái phép mới xử lý hình sự được. Thế nhưng, không có cơ quan, tổ chức nào xác định được hậu quả nghiêm trọng của hành vi này. Hơn nữa, quy định khai thác trên 50m3 cát trái phép mới tịch thu phương tiện là vô tình tạo điều kiện cho các đối tượng lách luật. Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định, người khai thác trái phép trên 500m3 cát hoặc thu lợi bất chính trên 100 triệu đồng mới bị xử lý hình sự. Định lượng như thế vẫn còn lớn. Trộm cắp tài sản thông thường trị giá trên 2 triệu đồng đã bị xử lý hình sự; trong khi trộm cắp cát - tài nguyên quốc gia, bán hàng trăm triệu đồng lại không truy tố được. Đề nghị lãnh đạo TPHCM kiến nghị Quốc hội sửa đổi, bổ sung luật để xử lý nghiêm “cát tặc”
Luật yêu cầu phải xác định hậu quả nghiêm trọng do hành vi khai thác khoáng sản trái phép mới xử lý hình sự được. Thế nhưng, không có cơ quan, tổ chức nào xác định được hậu quả nghiêm trọng của hành vi này. Hơn nữa, quy định khai thác trên 50m3 cát trái phép mới tịch thu phương tiện là vô tình tạo điều kiện cho các đối tượng lách luật. Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định, người khai thác trái phép trên 500m3 cát hoặc thu lợi bất chính trên 100 triệu đồng mới bị xử lý hình sự. Định lượng như thế vẫn còn lớn. Trộm cắp tài sản thông thường trị giá trên 2 triệu đồng đã bị xử lý hình sự; trong khi trộm cắp cát - tài nguyên quốc gia, bán hàng trăm triệu đồng lại không truy tố được. Đề nghị lãnh đạo TPHCM kiến nghị Quốc hội sửa đổi, bổ sung luật để xử lý nghiêm “cát tặc”
