Đầu năm 2021, nhiều báo nước ngoài phát đi thông tin từ Hiệp hội Các nhà xuất khẩu gạo Ấn Độ về việc các DN Việt Nam ký hợp đồng mua 70.000 tấn gạo 100% tấm của Ấn Độ, giá 310 USD/tấn (giá tại cảng Ấn Độ).
Trả lời báo giới trong và ngoài nước, một DN cho biết, chủ yếu nhập khẩu gạo từ Ấn Độ để làm thức ăn chăn nuôi và nấu bia (???). Tuy nhiên, thông qua các tham tán thương mại của Việt Nam ở nước ngoài, Bộ NN-PTNT cho hay, từ năm 2020, một số nước nhập khẩu gạo của Việt Nam đã than phiền chất lượng gạo trắng có dấu hiệu giảm sút. Thậm chí, họ đánh giá chất lượng gạo Việt Nam chỉ tương đương gạo Ấn Độ, giá lại cao nên có ý định tạm ngưng nhập khẩu do nghi ngờ gạo Ấn Độ giả mạo xuất xứ Việt Nam. Tháng 4-2021, một số nhà nhập khẩu tại khu vực Trung Đông cũng phản ánh tương tự. Gần đây nhất, Chi cục Hải quan Cảng Sài Gòn khu vực 1 phát hiện lô hàng nhập khai báo là gạo xuất xứ Ấn Độ, nhưng không có chữ nào ghi hàng Ấn Độ; đã vậy, trên bao bì còn thể hiện địa chỉ nhà máy tại… Việt Nam. Bộ Công thương xác định đã có DN gian dối trong kê khai, làm giả chứng từ để gian lận xuất xứ sản phẩm xuất khẩu với một số mặt hàng Việt Nam có ưu thế trên thương trường quốc tế.
Để phòng chống gian lận xuất xứ hàng hóa và đảm bảo các lô hàng cấp giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) được hưởng ưu đãi thuế quan, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) đã có Văn bản 349 ngày 28-5-2021 đề nghị các cơ quan, tổ chức được ủy quyền cấp C/O ưu đãi đẩy mạnh kiểm tra, xác minh xuất xứ hàng hóa. Đại diện Bộ Công thương cho biết sẽ tiếp tục theo dõi, cảnh báo sớm tới cơ quan, tổ chức được ủy quyền cấp C/O và cộng đồng DN thông qua việc xây dựng danh sách cảnh báo; tăng cường trao đổi thông tin, kiểm tra việc cấp C/O một số mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu tăng đột biến; xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.
Việc ngăn chặn, xử lý các hành vi gian lận xuất xứ đòi hỏi sự chung tay của nhiều bộ ngành, đặc biệt là cộng đồng DN. Nếu phát hiện dấu hiệu vi phạm, DN cần chủ động phối hợp với cơ quan chức năng để điều tra, ngăn chặn; tránh để hành vi của một vài DN làm ảnh hưởng tới các DN làm ăn chân chính.
