Tại cuộc họp báo ở thủ đô Wellington hôm nay 25-3, Thủ tướng Jacinda Ardern cho biết New Zealand sẽ thành lập Ủy ban Điều tra Hoàng gia (RCI), hình thức điều tra cao nhất của nước này.
Chính phủ của Thủ tướng Ardern trước đó đã đồng ý mở cuộc điều tra, nhưng chưa quyết định cấp độ điều tra.
Bà Ardern nói các RCI thường dành cho các vấn đề công cộng nghiêm trọng và điều đó rõ ràng phù hợp trong trường hợp này.
Các yêu cầu cụ thể của cuộc điều tra, bao gồm thời gian, sẽ được xác định trong 2 tuần tới.
"Tóm lại, cuộc điều tra sẽ xem xét những gì có thể có hoặc phải được thực hiện để ngăn chặn cuộc tấn công. Nó sẽ điều tra cá nhân và các hoạt động của anh ta trước vụ tấn công khủng bố, tất nhiên, bao gồm cả việc điều tra các cơ quan", bà Ardern cho biết.
Các cơ quan này bao gồm cơ quan tình báo nội địa, cơ quan tình báo an ninh quốc gia và đối tác quốc tế của cơ quan này, cơ quan an ninh truyền thông chính phủ, cùng các cơ quan khác gồm cảnh sát, hải quan và nhập cư.
Thủ tướng Ardern tuyên bố không thể chấp nhận được việc một video về vụ tấn công do tay súng thực hiện phát trực tiếp trên Facebook vẫn tiếp tục xuất hiện trên mạng xã hội. Bà muốn các lãnh đạo mạng xã hội phải bảo đảm rằng điều tương tự sẽ không bao giờ xảy ra.
RCI hoạt động độc lập với chính phủ và do một thẩm phán tòa án tối cao đứng đầu, có quyền buộc các nhân chứng ra làm chứng và các tổ chức bàn giao tài liệu. Nhưng RCI vẫn tùy thuộc vào tòa án hoặc chính phủ để kết luận mọi khuyến nghị hoặc phát hiện.
Brenton Tarrant, 28 tuổi, công dân Australia, đã bị truy tố tội giết người trong vụ tấn công 2 nhà thờ Hồi giáo hôm 15-3 và sẽ ra phiên tòa tiếp theo vào ngày 5-4.
Các cơ quan tình báo New Zealand đã bị chỉ trích vì đã tập trung quá nhiều vào các mối đe dọa từ các phần tử cực đoan Hồi giáo và cánh tả trong khi không tập trung vào các mối đe dọa từ các nhóm chủ nghĩa dân tộc và da trắng thượng đẳng.
Hôm 21-3, chưa đầy một tuần sau vụ tấn công, chính phủ tuyên bố đang gấp rút thông qua luật mới để cấm súng bán tự động kiểu quân đội và các băng đạn dung lượng lớn như các loại đã được sử dụng trong vụ tấn công.
New Zealand từng lập các RCI điều tra thảm họa mỏ than Pike River năm 2010 và các sự cố xây dựng trong trận động đất ở Christchurch năm 2011. Hiện có một RCI đang điều tra về lạm dụng trong dịch vụ chăm sóc của nhà nước, AP cho biết.
