Bạn đọc Việt Nam nhiều thế hệ từng thích thú với những tác phẩm của nhà văn Toan Ánh, đặc biệt là những bộ sách viết về văn hóa Việt Nam của ông. Đáp ứng nhu cầu thiết thực của bạn đọc, NXB Trẻ vừa qua đã tái bản toàn bộ bộ sách Nếp cũ - Con người Việt Nam, Tín ngưỡng Việt Nam; Làng xóm Việt Nam; Hội hè đình đám… (trọn bộ 6 cuốn) của ông.
Theo lời NXB, sự ra đời của bộ sách xuất phát từ mong muốn cung cấp cho người đọc những hiểu biết cần thiết về cội nguồn của dân tộc, về những phong tục, tập quán, lễ nghĩa phong hóa xưa nay của cha ông ta. Qua những trang sách được sưu tầm công phu, cách viết nhuần nhị, trôi chảy, tự nhiên, tác giả đã trình bày rõ ràng, mạch lạc, dễ hiểu, dễ nhớ về các phong tục tập quán, lễ nghi, hội hè, đình đám của con người Việt Nam thủơ trước qua 4.000 năm lịch sử.
Đọc và suy gẫm từ những trang sách, chúng ta có dịp ôn nhớ lai lịch và sự tiến hóa của tổ tiên, ông bà ta trên con đường dựng nước và giữ nước, khởi nguồn từ cá nhân từng con người riêng biệt lúc sinh đến lúc tử, từ cuộc sống mỗi gia đình đến tộc họ, mở rộng đến làng xóm và xa hơn là huyện, tỉnh, rồi cả nước, quốc gia.
Từ đó, người đọc biết những điều tốt đẹp, nhận chân giá trị đích thực những gì thuộc về văn hóa cổ truyền, những cái hay, cái lạ của ông cha từ thời mở nước và giữ nước đặng gìn giữ những vốn quý hay, lạ, hợp lẽ đời để đối nhân xử thế đầy nhân hậu, yêu thương và đồng cảm giữa người với người trên quê hương Việt Nam. Bộ sách giúp bạn đọc ôn điều hay, học lẽ phải, gạn lọc cái dở, những tệ tục mê tín, dị đoan, hủ lậu… để nhắm vươn tới chân thiện mỹ, ứng xử linh hoạt, nhân hòa, khoan dung của con người Việt Nam hiện đại.
Như lời tự bạch của tác giả, phong tục Việt Nam thời kỳ gần đây đã chịu nhiều biến đổi, cùng với những đổi thay của thời cuộc. Có nhiều thuần phong mỹ tục không còn nữa, có nhiều tục quá phiền phức rườm rà đã được giản dị hóa, nhưng cũng vẫn còn nhiều tục, mọi tầng lớp đều muốn, cố duy trì trước mọi sự thay đổi của đất nước, lẽ tất nhiên đấy không phải là những tục dở… Có điều đáng buồn là những nghi lễ phong tục tốt đẹp của ta trong khi dần dần thay đổi, thì đột nhiên, trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta thấy nảy sinh nhiều tục mới, xét cho kỹ chẳng hay đẹp gì, nếu không muốn nói là đồi bại. Với bộ sách này, tác giả muốn khẳng định “Người Việt Nam từ xưa tới nay vẫn có những phong tục lễ nghi riêng của dân tộc, phong tục lễ nghi này đã tạo nên con người Việt có những đặc tính riêng đáng quý, nó khiến cho ta có thể tự hào với thế giới…”
Chúng ta đang trong thời kỳ phát triển để hội nhập cùng với thế giới, rất cần “ôn cố tri tân”, như lãng nhân Phùng Tất Đắc viết trong lời tựa “Chúng tôi coi cuốn sách của bạn Toan Ánh là một công trình cần phải có, để ghi lại những gì đã mất cùng những gì sắp mất, cho ta có thể nhận chân và vớt vát lại một vài giá trị cũ, những giá trị tuy không đứng vững nữa trên hiện tại, nhưng cũng giúp ta hiểu được đôi phần gốc rễ của cái hiện tại ấy, ngõ hầu chỉ cho chúng ta hướng đi để xây dựng một tương lai phù hợp với bản chất của dân tộc”.
Thu Minh
