Với quy mô lớn nhất cả nước, Công đoàn TPHCM được kỳ vọng phải đi đầu về chất lượng đại diện, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động trong xu hướng chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ. Nhân sự kiện này, phóng viên Báo SGGP có cuộc trao đổi với đồng chí Bùi Thanh Nhân (ảnh), Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TPHCM, Chủ tịch Liên đoàn Lao động TPHCM, về những giải pháp đột phá cho nhiệm kỳ tới.
PHÓNG VIÊN: Thưa ông, thành phố có số lượng công đoàn lớn nhất cả nước, Đại hội sẽ ưu tiên điều gì để tổ chức Công đoàn vừa lớn về số lượng, vừa tạo bước chuyển thực chất về chất lượng đại diện?
Ông BÙI THANH NHÂN: Với quy mô lớn nhất cả nước, Công đoàn TPHCM xác định, phát triển không dừng ở số lượng đoàn viên, mà quan trọng hơn là phải nâng cao chất lượng đại diện, chăm lo và bảo vệ quyền lợi người lao động. Đây là ưu tiên xuyên suốt của nhiệm kỳ 2025-2030, nhằm đảm bảo mỗi đoàn viên thực sự cảm thấy Công đoàn là chỗ dựa, tiếng nói đại diện của mình. Do đó, đại hội lần này tập trung vào 3 định hướng lớn. Thứ nhất, xây dựng tổ chức Công đoàn vững mạnh từ cơ sở, nhất là tại doanh nghiệp ngoài nhà nước, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) - nơi tập trung đông công nhân lao động và tiềm ẩn rủi ro về quan hệ lao động; Thứ hai, nâng cao chất lượng cán bộ Công đoàn, coi đây là “then chốt của then chốt”, bảo đảm cán bộ đủ bản lĩnh, năng lực, kỹ năng thương lượng, đối thoại và am hiểu pháp luật để đại diện hiệu quả cho người lao động; Thứ ba, đổi mới phương thức hoạt động, lấy người lao động làm trung tâm, lấy hiệu quả bảo vệ quyền lợi làm thước đo uy tín của tổ chức.
Thực tế cho thấy ở nhiều nơi, việc thương lượng tập thể vẫn còn mang tính hình thức thì đâu là “điểm nghẽn” cốt lõi?
“Nút thắt” lớn nhất hiện nay không nằm ở quy định pháp luật, mà ở năng lực đại diện và vị thế thương lượng của Công đoàn tại một bộ phận doanh nghiệp, nhất là khu vực ngoài nhà nước và doanh nghiệp FDI. Ở một số nơi, cán bộ Công đoàn còn hạn chế về kỹ năng thương lượng, thiếu thông tin, dữ liệu để tham gia đối thoại một cách bình đẳng, thuyết phục với người sử dụng lao động. Bên cạnh đó là tâm lý e dè, ngại va chạm và việc người lao động chưa thực sự mạnh dạn thể hiện tiếng nói tập thể, khiến hiệu quả thương lượng chưa như mong muốn.
Để tháo gỡ những nút thắt đó, Công đoàn thành phố sẽ thực hiện những giải pháp căn cơ nào, thưa ông?
Công đoàn TPHCM xác định phải tạo chuyển biến thực chất từ gốc. Trước hết là nâng cao chất lượng đào tạo cán bộ Công đoàn cơ sở về kỹ năng đối thoại, thương lượng. Đồng thời tăng cường hỗ trợ pháp lý, cung cấp dữ liệu về tiền lương, phúc lợi theo ngành, theo khu vực để Công đoàn có cơ sở vững chắc khi thương lượng. Cùng với đó là phát huy vai trò của Công đoàn cấp trên trong những cuộc thương lượng khó, phức tạp. Mục tiêu là để thương lượng tập thể không còn hình thức, mà phải thực sự mang lại lợi ích thiết thực hơn cho người lao động, qua đó khẳng định rõ vai trò đại diện của tổ chức Công đoàn.
Trong xu thế thành phố đẩy mạnh phát triển kinh tế số, công đoàn cũng chuyển đổi số, AI là khâu đột phá. Điều này sẽ mang lại những lợi ích gì cho người lao động?
Chuyển đổi số sẽ giúp Công đoàn đến gần người lao động hơn, lắng nghe nhanh hơn và bảo vệ hiệu quả hơn trong bối cảnh mới. Vì vậy, chuyển đổi số đối với Công đoàn TPHCM không phải là mục tiêu tự thân, mà là công cụ để phục vụ người lao động tốt hơn, nhanh hơn và hiệu quả hơn.
Đối với người lao động sẽ thấy rõ lợi ích từ chuyển đổi số ở 3 điểm. Thứ nhất, tiếp cận dịch vụ Công đoàn thuận tiện hơn, thông qua các nền tảng số, có thể phản ánh, kiến nghị về pháp luật lao động, bảo hiểm xã hội, tiền lương, phúc lợi mà không bị giới hạn thời gian hay không gian. Thứ hai, nâng cao chất lượng tư vấn pháp lý và bảo vệ quyền lợi nhờ ứng dụng công nghệ, AI trong sàng lọc, phân loại vấn đề, hỗ trợ tư vấn kịp thời, chính xác. Thứ ba, tăng tính minh bạch và tương tác hai chiều, để Công đoàn điều chỉnh hoạt động sát thực tiễn hơn.
Một thách thức khác là sự dịch chuyển sang lao động phi chính thức ngày càng nhiều. Công đoàn sẽ đổi mới gì trong phương thức tập hợp để nhóm lao động này không bị bị sót?
Sự gia tăng nhanh của lao động phi chính thức và doanh nghiệp nhỏ là xu thế tất yếu của thị trường lao động hiện nay, đòi hỏi công đoàn phải thay đổi cách tiếp cận để không rơi vào tình trạng “khoảng trống đại diện” đối với nhóm lao động dễ bị tổn thương nhất. Quan điểm xuyên suốt là ở đâu có người lao động, ở đó Công đoàn phải tìm cách tiếp cận, đồng hành và bảo vệ bằng những hình thức phù hợp nhất. Vì vậy, Công đoàn TPHCM sẽ đa dạng hóa mô hình tập hợp và phương thức tiếp cận người lao động, không bó hẹp trong khuôn khổ doanh nghiệp truyền thống. Bên cạnh Công đoàn cơ sở tại doanh nghiệp đủ điều kiện, sẽ đẩy mạnh các mô hình tập hợp linh hoạt như Công đoàn cơ sở ghép, Công đoàn theo ngành, nghề, theo địa bàn, khu nhà trọ, khu dân cư.
Công đoàn cũng sẽ tập trung mang lại lợi ích thiết thực cho lao động phi chính thức, trước hết là tư vấn pháp luật, hỗ trợ tiếp cận chính sách an sinh, bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm y tế, đào tạo kỹ năng nghề và kỹ năng thích ứng với thị trường lao động.
Đứng trước vận hội mới của thành phố, đâu là thông điệp mà Công đoàn thành phố muốn gởi gắm để chung tay xây dựng giai cấp công nhân hiện đại, thưa ông?
TPHCM đặt mục tiêu trở thành đô thị toàn cầu, trung tâm đổi mới sáng tạo của khu vực. Để hiện thực hóa mục tiêu đó, yếu tố con người - đặc biệt là giai cấp công nhân hiện đại - giữ vai trò then chốt. Công đoàn TPHCM nhận thức rõ trách nhiệm của mình trong tiến trình này.
Cam kết lớn nhất của Công đoàn TPHCM trong nhiệm kỳ 2025-2030 là đồng hành xây dựng đội ngũ công nhân đông về số lượng, mạnh về chất lượng, có kỷ luật lao động, tay nghề, tác phong công nghiệp và ý thức công dân đô thị. Vì vậy, Công đoàn thành phố sẽ tập trung chăm lo toàn diện đời sống vật chất, tinh thần cho người lao động; thúc đẩy học tập, nâng cao kỹ năng, thích ứng với chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo; đồng thời tham gia xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định, tiến bộ, nền tảng quan trọng để thu hút đầu tư và phát triển bền vững.
Khi người lao động được bảo vệ, được tôn trọng và có cơ hội phát triển, Công đoàn sẽ góp phần xây dựng giai cấp công nhân hiện đại, từ đó đóng góp thiết thực vào mục tiêu xây dựng TPHCM trở thành đô thị toàn cầu, đáng sống và phát triển bền vững.
