Tuy nhiên, các cơ quan quản lý nhà nước tại nhiều địa phương và doanh nghiệp vẫn chưa nắm được bức tranh toàn cảnh về hoạt động này. Đó là nhận định của Cục PVTM (Bộ Công thương) tại hội nghị đối thoại về hạn chế rủi ro về gian lận xuất xứ và PVTM trong hoạt động xuất khẩu mới đây.
Theo Cục PVTM, từ năm 2018 tới nay, trước diễn biến quan hệ thương mại thế giới có nhiều yếu tố phức tạp, nhất là căng thẳng thương mại Mỹ - Trung, nhiều quốc gia khác đã liên tục gia tăng các biện pháp bảo hộ như chống bán phá giá, chống trợ cấp, tự vệ; đồng thời tăng cường giám sát luồng hàng hóa để ngăn chặn các hành vi gian lận nguồn gốc xuất xứ để lẩn tránh biện pháp PVTM.
Theo số liệu của Bộ Công thương, tính đến hết tháng 9-2019, đã có 154 vụ việc PVTM được khởi xướng điều tra bởi 19 quốc gia và vùng lãnh thổ đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Trong số đó, Hoa Kỳ là nước khởi xướng điều tra nhiều nhất với 30 vụ, chiếm 19%, tiếp đó là Thổ Nhĩ Kỳ (21 vụ, chiếm 14%), Ấn Độ (20 vụ, chiếm 13%) và EU (14 vụ, chiếm 9%).
Dẫn đầu là vụ việc điều tra chống bán phá giá (87 vụ, chiếm 56%); tiếp đó là các vụ việc tự vệ (33 vụ, chiếm 21%); chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá (19 vụ, chiếm 13%) và cuối cùng là chống trợ cấp (15 vụ, chiếm 10%). Những con số đáng báo động này sẽ dẫn đến nguy cơ cản trở xuất khẩu của Việt Nam, làm giảm lợi ích mà Việt Nam có được từ các nỗ lực hội nhập kinh tế quốc tế đã và đang gầy dựng. Hành vi này còn làm tăng chi phí và nguồn lực rất lớn của các doanh nghiệp làm ăn chân chính, khi muốn chứng minh sự tuân thủ quy định của các quốc gia nhập khẩu.
Trước tình hình trên, vừa qua Chính phủ đã quyết liệt đưa ra nhiều biện pháp ngăn chặn, chống gian lận xuất xứ để lẩn tránh biện pháp PVTM. Trong đó, Bộ Công thương đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành đề án Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp PVTM và gian lận xuất xứ. Đề án là bước đi kịp thời để sớm ứng phó, giải quyết vấn đề này.
Bộ Công thương cũng đang tham mưu Chính phủ xây dựng nghị quyết về một số biện pháp cấp bách để tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp PVTM và gian lận xuất xứ. Trên cơ sở đề án, Bộ Công thương và Bộ Tài chính đã nhanh chóng triển khai các nhiệm vụ cụ thể, quyết liệt. Đặc biệt, Bộ Công thương đã chuẩn bị danh mục 25 mặt hàng cảnh báo sớm tới các cơ quan quản lý địa phương để tăng cường giám sát.
Các biện pháp PVTM hiện nay được xem là một phần quan trọng trong chính sách thương mại quốc tế của mỗi quốc gia. Bởi đây là những công cụ chính sách được Tổ chức Thương mại thế giới cho phép để bảo vệ các ngành sản xuất trong nước tránh thiệt hại từ hàng nhập khẩu.
Đặc biệt đối với Việt Nam, việc nâng cao năng lực PVTM thông qua thực hiện các điều ước quốc tế cũng như pháp luật trong nước về PVTM có vai trò then chốt trong việc nâng cao năng lực, hiệu quả của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.
