Việc trượt giá cá tra kéo dài nhiều năm trước đó, đã làm nông dân chán nản. Không chỉ nông dân treo ao nuôi mà các những cơ sở sản xuất con giống cá tra cũng bỏ nghề. Tình trạng này khiến cá tra giống thiếu trầm trọng, giá cá giống tăng đột biến khi nhu cầu nuôi tăng trở lại do cá tra được giá.
Cuối năm 2017, khi cá tra thương phẩm ở ĐBSCL tăng giá mạnh trên thị trường (có lúc đạt gần 30.000 đồng/kg, nông dân đạt lợi nhuận 6.000 - 8.000 đồng/kg), thì vấn đề căng thẳng đặt ra là nguồn cá giống thiếu nghiêm trọng.
Cụ thể, đầu năm 2017, giá cá giống dao động 27.000 - 39.000 đồng/kg (loại 30 con/kg). Sau đó, giá cá giống giảm xuống 17.000 - 18.000 đồng/kg ở khoảng tháng 5 tới tháng 8. Tuy nhiên, đến cuối năm 2017, giá cá giống tăng cao và dao động khoảng 45.000 - 50.000 đồng/kg. Thời điểm này, không ít doanh nghiệp có nguồn cá tra giống đã “mời” nông dân liên kết sản xuất cá giống.
Theo Hiệp hội Cá tra Việt Nam: Vấn đề cấp bách của nghề cá hiện nay cần tập trung vào 2 khâu chính là “con giống và mở rộng thị trường xuất khẩu”. Trọng tâm của việc thúc đẩy cải thiện chất lượng ngành hàng cá tra là nhanh chóng đột phá về con giống, từ đó hướng tới phát triển nghề cá mang tính bền vững.
Điều đáng mừng là cuối tháng 3-2018, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT đã ký Quyết định 987, về việc phê duyệt đề án “Liên kết sản xuất giống cá tra 3 cấp chất lượng cao vùng ĐBSCL”.
Theo đề án này, từ nay đến năm 2025, Nhà nước sẽ đầu tư cơ sở hạ tầng sản xuất giống cá tra tập trung gồm 3 vùng tại An Giang (gồm huyện Châu Phú, thị xã Tân Châu và TP Long Xuyên) với tổng diện tích 350ha; 3 vùng tại Đồng Tháp (tại các huyện Hồng Ngự, Cao Lãnh, Châu Thành) với tổng diện tích 400ha.
Tổng nguồn vốn thực hiện đề án cá tra giống này khoảng 592 tỷ đồng. Mô hình liên kết sản xuất giống cá tra 3 cấp được kỳ vọng là khâu đột phá, trong đó doanh nghiệp đóng vai trò nòng cốt, chủ đạo trong toàn bộ chuỗi liên kết sản xuất giống.
Mục tiêu của đề án là nhằm đáp ứng đủ nhu cầu con giống chất lượng cao; ổn định cung - cầu về sản xuất giống, có thương hiệu, truy xuất nguồn gốc; góp phần phát triển ngành hàng cá tra theo hướng bền vững đáp ứng các yêu cầu của thị trường trong nước và quốc tế.
Mục tiêu cụ thể đến năm 2020, chuỗi sản xuất cá tra giống 3 cấp đáp ứng 50% nhu cầu giống cá tra chất lượng cao cho ĐBSCL (khoảng 2,2 - 2,5 tỷ cá tra giống). Đến năm 2025, đáp ứng 100% nhu cầu (khoảng 2,5 - 3 tỷ cá tra giống).
Sản xuất giống 3 cấp, theo đó: Cấp 1 là đơn vị nghiên cứu, chọn tạo cung cấp đàn cá tra bố mẹ chọn giống (các viện nghiên cứu/trường đại học, các doanh nghiệp trong và ngoài nước); cấp 2 là đơn vị nuôi vỗ cá tra bố mẹ và cho sinh sản ra cá bột (trung tâm giống thủy sản của tỉnh, các doanh nghiệp, trại giống có năng lực…); cấp 3 là đơn vị ương dưỡng giống cá tra từ bột lên hương và lên giống thông qua nhận đặt hàng từ các doanh nghiệp trong chuỗi liên kết hoặc độc lập cung cấp cho nuôi thương phẩm…
Cần thấy rằng, trong vài năm gần đây, những nông dân làm nghề trồng lúa ở ĐBSCL đã có bước thay đổi đáng kể khi chuyển sang trồng các giống lúa chất lượng cao, lúa thơm, lúa đặc sản… Sự thay đổi này có phần đóng góp rất lớn từ hệ thống sản xuất “giống 3 cấp”.
Đối với nghề nuôi cá tra đã qua hơn 20 năm, được xuất khẩu ra nhiều quốc gia trên thế giới, thì giờ đây Bộ NN-PTNT mới có một đề án “Liên kết sản xuất giống cá tra 3 cấp chất lượng cao vùng ĐBSCL”, nhằm nâng cao chất lượng cá tra thương phẩm và hướng tới sự bền vững. Có ý kiến cho rằng, đề án này thực hiện hơi muộn, nhưng ai cũng kỳ vọng đề án sẽ từng bước tiến tới sự chuyên nghiệp hóa nghề nuôi cá tra vùng sông nước miền Tây, gắn với chuỗi liên kết và truy xuất nguồn gốc căn cơ hơn…
