Thông tin tại Hội nghị giáo dục đại học (GDĐH) năm 2024 do Bộ GD-ĐT tổ chức ngày 9-8 cho thấy, mức học phí năm học 2023-2024 một số khối ngành như sau: khối ngành nhân văn, khoa học xã hội, báo chí, du lịch khách sạn là 12 triệu đồng/năm; khối ngành CNTT, kiến trúc, xây dựng là 14,5 triệu đồng/năm; khối ngành sức khỏe 18,5 triệu đồng/năm. Học phí các năm tiếp theo tăng theo lộ trình để đảm bảo đến năm học 2026-2027 bù đắp chi phí đào tạo. Đối với trường tự chủ chi thường xuyên hoặc tự chủ chi thường xuyên và chi đầu tư được áp dụng hệ số 2 hoặc 2,5 lần.
Đối với chương trình đạt mức kiểm định chất lượng theo tiêu chuẩn do Bộ GD-ĐT quy định hoặc theo tiêu chuẩn nước ngoài, cơ sở GDĐH được tự xác định mức thu học phí của chương trình đó trên cơ sở định mức kinh tế - kỹ thuật do cơ sở giáo dục ban hành, thực hiện công khai giải trình với người học, xã hội.
Đối với trường dân lập, tư thục, được quyền chủ động xây dựng mức thu học phí bảo đảm bù đắp chi phí và có tích lũy hợp lý, có trách nhiệm công khai, giải trình với người học và xã hội về mức thu học phí do mình quyết định (theo quy định của Luật Giáo dục).
Đánh giá lộ trình học phí so với chi phí đào tạo, Bộ GD-ĐT cho rằng, mặc dù học phí thực hiện theo cơ chế giá quy định tại Luật Giá, Luật Giáo dục và theo Nghị quyết số 19-NQ/TW thì đến năm 2021 phải hoàn thành lộ trình tính giá dịch vụ sự nghiệp công (tính đủ tiền lương, chi phí trực tiếp, chi phí quản lý và khấu hao tài sản) đối với một số lĩnh vực cơ bản như y tế, GD-ĐT, giáo dục nghề nghiệp.
Tuy nhiên, lộ trình học phí hiện nay chưa đáp ứng được theo yêu cầu của Nghị quyết 19-NQ/TW vì khung và mức thu học phí còn quá thấp, chưa đủ bù đắp chi phí đào tạo. Căn cứ lộ trình học phí của cơ sở GDĐH công lập quy định mà Chính phủ quy định tại Nghị định 97/2023/NĐ-CP (sửa Nghị định 81/2021 về cơ chế thu, quản lý học phí), học phí từ năm học 2023-2024 tăng theo lộ trình để đảm bảo đến năm học 2026-2027 bù đắp chi phí đào tạo.
Chính phủ yêu cầu giữ ổn định mức học phí năm học 2022-2023 bằng mức học phí năm học 2021-2022. Như vậy, mức học phí của các cơ sở GDĐH công lập đã giữ ổn định trong 3 năm học vừa qua (từ năm học 2020-2021 đến năm học 2022-2023) để chia sẻ khó khăn với phụ huynh, học sinh do ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, cho đến nay lộ trình học phí tại Nghị định số 81/2021/NĐ-CP (về cơ chế thu, quản lý học phí) chưa thực hiện được.
Bên cạnh đó, quyết định tăng lương cơ sở từ 1,8 triệu đồng lên 2,34 triệu đồng (tăng 30%) từ ngày 1-7-2024 làm cho quỹ tiền lương của các đơn vị hàng năm tăng cao, gây khó khăn trong cân đối nguồn thu để duy trì hoạt động thường xuyên, nâng cao chất lượng đào tạo.
Về tự chủ nguồn thu, mức thu học phí vẫn chưa thể thực hiện lộ trình tính đủ chi phí đào tạo do áp lực cạnh tranh trong tuyển sinh, và do tăng học phí sẽ ảnh hưởng đến an sinh xã hội, nên các trường vẫn đưa ra mức học phí chưa tính đủ chi phí. Điều này cũng ảnh hưởng đến nguồn thu của đơn vị. Các đơn vị vẫn phải thực hiện mức thu học phí theo quy định của nhà nước, mức thu thấp nên rất khó khăn cho các đơn vị.
Hàng năm, ngân sách nhà nước cắt giảm theo lộ trình 2,5%-5% chi thường xuyên nên rất khó khăn. Các khoản thu hoạt động dịch vụ GD-ĐT chủ yếu để bù đắp chi phí tạo lập nguồn thu nên cũng không còn chênh lệch nhiều để bổ sung quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp để cải tạo cơ sở vật chất, mua sắm trang thiết bị giảng dạy... Nội dung mức chi phải thực hiện theo đúng quy định của Nhà nước, làm hạn chế quyền tự chủ của đơn vị. Mức lương vẫn phải thực hiện theo ngạch bậc chức vụ quy định, trong khi đó các trường không có nguồn thu, hoặc nguồn thu thấp nên nguồn chi trả thu nhập tăng thêm rất hạn hẹp, đời sống cán bộ, giảng viên rất khó khăn.
Theo Bộ GD-ĐT, học phí của các cơ sở GDĐH công lập chậm được điều chỉnh để bảo đảm bù đắp đủ chi phí theo lộ trình quy định nên ảnh hưởng đến khả năng tự chủ tài chính của các cơ sở GDĐH.
