Mặt trái của tự chủ đại học - Bài 1: Choáng ngợp học phí!

Học phí hàng trăm triệu đồng/năm

Trường ĐH Luật TPHCM có mức học phí được xem là cao nhất trong các trường chuyên đào tạo nhóm ngành luật. Theo đề án học phí mà trường công bố, học phí năm nay của trường với các ngành của chương trình hệ đại trà dao động từ 39,75 - 54,93 triệu đồng/năm. Còn với các ngành thuộc chương trình chất lượng cao thì lần lượt là 70,5 triệu đồng/năm (ngành Luật, Quản trị kinh doanh), 94,34 triệu đồng/năm (ngành Quản trị luật), 199,7 triệu đồng/năm (ngành Luật giảng dạy bằng tiếng Anh). Năm học tới, học phí các hệ đào tạo của trường tiếp tục tăng lên và dao động từ 44,75 - 219,7 triệu đồng/năm. Với mức học phí của hệ chất lượng cao, toàn khóa học, sinh viên ngành Luật giảng dạy bằng tiếng Anh phải mất gần cả tỷ đồng, chưa tính chi phí khác như sinh hoạt phí, nhà trọ...

Lý giải về việc đưa ra mức học phí trên, một đại diện của Trường ĐH Luật TPHCM cho rằng, chương trình chất lượng cao ngành Luật giảng dạy bằng tiếng Anh, hiện một lớp chỉ có 21 sinh viên, nguồn thu khoảng 3 tỷ đồng/năm. Nguồn thu từ học phí không đủ trang trải các hoạt động của lớp học đặc biệt này, như: thuê giáo sư nước ngoài, mua phần mềm pháp luật quốc tế, tổ chức cho sinh viên kiến tập ở nước ngoài…

Trong khi đó, cũng là trường chuyên đào tạo ngành luật nhưng học phí của Trường ĐH Luật (ĐH Quốc gia Hà Nội) học phí hệ đại trà hiện từ 27,03 - 35,442 triệu đồng/năm; hệ chất lượng cao 31,8 triệu đồng/năm. Từ nay đến năm học 2026-2027 sẽ tiếp tục tăng và dao động từ 33,473 - 39,8 triệu đồng/năm (tùy hệ đào tạo).

Với khối trường đào tạo nhóm ngành sức khỏe, hiện nay Trường ĐH Y Dược TPHCM, Trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch, Trường ĐH Y Hà Nội, Khoa Y (ĐH Quốc gia TPHCM)... học phí cũng tăng khá cao, gấp 2-3 lần so với mức học phí khi chưa tự chủ. Tại Trường ĐH Y Hà Nội, học phí từ năm học 2023-2024 dao động từ 20,9 - 55,2 triệu đồng/năm.

Cụ thể, ngành Y khoa, Y học cổ truyền có học phí cao nhất với 55,2 triệu đồng/năm. Các ngành Khúc xạ nhãn khoa, Kỹ thuật xét nghiệm y học, Kỹ thuật phục hồi chức năng, Điều dưỡng chương trình tiên tiến học phí 41,8 triệu đồng/năm... Mức học phí này cao gấp 3,5 lần so với những năm trước khi trường chưa tự chủ. Trong khi đó, học phí của Trường ĐH Y Dược TPHCM hiện dao động từ 41,8 - 77 triệu đồng/năm (năm học 2022-2023 học phí dao động từ 37 - 70 triệu đồng/năm)...

Hiện nay, với chủ trương đẩy mạnh tự chủ, ngày càng có nhiều trường ĐH xây dựng đề án để xin tự chủ. Và với xu thế này, học phí ĐH công lập sẽ còn tiếp tục leo thang và không có điểm dừng.

Doanh thu ngàn tỷ đồng

Theo thống kê mới đây của Bộ GD-ĐT, nhiều trường ĐH công lập tự chủ hiện có doanh thu ngàn tỷ đồng, không kém cạnh những trường ĐH ngoài công lập. Cụ thể, Trường ĐH Kinh tế Quốc dân doanh thu năm 2022 đạt 1.061 tỷ đồng, ĐH Kinh tế TPHCM 1.443,4 tỷ đồng, ĐH Bách khoa Hà Nội 1.067 tỷ đồng, Trường ĐH Tôn Đức Thắng 1.067 tỷ đồng, Trường ĐH Cần Thơ 1.119,7 tỷ đồng…

Trong tốp 10 trường tham gia khảo sát có tổng thu cao nhất (do Bộ GD-ĐT thực hiện), có đến 5 trường ĐH thí điểm tự chủ theo Nghị quyết 77 của Chính phủ về thí điểm đổi mới cơ chế hoạt động đối với các cơ sở GDĐH công lập giai đoạn 2014-2017 (Nghị quyết 77) gồm có ĐH Bách khoa Hà Nội, ĐH Kinh tế TPHCM, Trường ĐH Kinh tế Quốc dân, Trường ĐH Công nghiệp TPHCM, Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TPHCM và Trường ĐH Bách khoa (ĐH Quốc gia TPHCM) tự chủ từ năm 2021. Cũng theo khảo sát của Bộ GD-ĐT, trong 30 trường có tổng thu cao nhất hiện nay có đến 14/23 trường thí điểm tự chủ theo Nghị quyết 77.

Sau gần 10 năm thực hiện tự chủ, nhiều trường đã có mức doanh thu cả ngàn tỷ đồng. Trường ĐH Công nghiệp TPHCM, năm học 2022-2023 có tổng doanh thu 843 tỷ đồng, trong đó nguồn từ học phí đến 740 tỷ đồng (chiếm hơn 87,7%), từ ngân sách 14 tỷ đồng (hơn 16%), từ nghiên cứu và chuyển giao công nghệ là 4 tỷ đồng (0,47%), từ nguồn hợp pháp khác là 84 tỷ đồng (hơn 9,9%). Tại ĐH Kinh tế TPHCM, theo báo cáo công khai tháng 10-2023 của trường, đơn vị này có tổng doanh thu 1.443,4 tỷ đồng.

Trong đó, học phí là 960,9 tỷ đồng, ngân sách là 6,4 tỷ đồng, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ 363,2 tỷ đồng, nguồn hợp pháp khác là 112,9 tỷ đồng. Trong khi đó, Trường ĐH Cần Thơ tự chủ từ năm 2020 đến nay đã có doanh thu 1.119,7 tỷ đồng, trong đó từ ngân sách 425,7 tỷ đồng, học phí 578,2 tỷ đồng, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ 23,45 tỷ đồng, nguồn thu hợp pháp khác 92,3 tỷ đồng...

Phân tích cơ cấu doanh thu của các trường tự chủ, dễ nhận thấy, nguồn thu của các trường chủ yếu là từ học phí chiếm tỷ lệ rất lớn, dao động từ 80-90%. Điều này cũng đồng nghĩa với việc doanh thu có được là từ việc tăng chỉ tiêu, tăng học phí và người học là “sức khỏe” tài chính của các trường công lập tự chủ.

Dẫn chứng về tình trạng tăng học phí, ông Đỗ Chí Nghĩa, Đại biểu Quốc hội khóa XV (tỉnh Phú Yên) cho rằng, theo Nghị định 81/2021/NĐ-CP quy định về cơ chế thu, quản lý học phí đối với cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, các trường được tự quyết học phí nếu kiểm định chương trình đào tạo. Từ đó đã dấy lên làn sóng đua nhau thực hiện kiểm định để tăng học phí. Thực tế, có trường đã tăng học phí rất cao, có trường không mở ngành bình thường nhưng lại mở ngành chất lượng cao…

Nhiều trường có ngành học tăng học phí từ 20-30 triệu đồng/năm lên 60 triệu đồng/năm thì chỉ có “đường thu phí”; có ngành học dán nhãn “chất lượng cao”, nhưng điểm đầu vào thấp hơn chất lượng bình thường, chỉ tăng thêm một số môn học, sau khi kiểm định xong thì tăng học phí... Đây là những vấn đề rất cần rà soát, chấn chỉnh.