Thiếu thốn năng lượng là một thách thức lớn ở Sierra Leone. Quốc gia Tây Phi này là một trong những quốc gia có tỷ lệ tiếp cận điện năng thấp nhất trên thế giới. Theo Tổ chức Năng lượng bền vững cho mọi người (SEforALL) do Liên hiệp quốc hậu thuẫn, chỉ 26% dân số ở đây được sử dụng điện.
Ở các vùng nông thôn, chỉ có 6% người dân có điện, hầu hết sống dựa vào đèn năng lượng mặt trời và pin sạc khô do không thể kết nối với lưới điện quốc gia. Đại đa số trẻ em bị các vấn đề về hô hấp do hít phải khói và phải vật lộn để theo kịp bài tập ở trường mà không có ánh sáng thích hợp. Việc các gia đình phụ thuộc vào củi và máy phát điện rẻ tiền cũng dẫn đến cháy nhà thường xuyên. Rừng trong khu vực bị tàn phá do người dân chặt cây làm củi. Suy thoái môi trường và nạn phá rừng khiến Sierra Leone rất dễ bị tổn thương trước tác động của biến đổi khí hậu và các hiện tượng cực đoan như lũ lụt, sạt lở đất.
Lớn lên trong cuộc nội chiến ở Sierra Leone, Jeremiah Thoronka có tuổi thơ khó khăn. Sống với người mẹ trong khu ổ chuột ở ngoại ô thủ đô Freetown, họ dùng than, củi để sưởi ấm và thắp sáng. Năm 10 tuổi, anh được nhận học bổng để theo học tại một trong những trường tốt nhất trong vùng. “Mỗi ngày, tôi đều di chuyển giữa hai thế giới ánh sáng ở trường và bóng tối ở nhà”, Thoronka nhớ lại.
Từ lúc 17 tuổi, khi học đại học ở Rwanda, Thoronka thành lập một công ty khởi nghiệp sáng tạo thiết bị sử dụng động năng để tạo ra điện sạch tên là Optim Energy. Thiết bị khai thác năng lượng từ nhiệt, chuyển động và áp suất - tất cả đều xảy ra tự nhiên trong môi trường. Khi thiết bị được đặt dưới đường, trong khu vực có nhiều xe cộ qua lại, sẽ hấp thụ các rung động và sử dụng chúng để tạo ra dòng điện. Do không có gì bị đốt cháy, không có khí thải nào giải phóng trong quá trình này nên dòng điện hoàn toàn sạch và có ưu điểm là không dựa vào các điều kiện thời tiết để sản xuất điện. Thoronka nói: “Không phải lúc nào Mặt trời cũng chiếu sáng, nhiên liệu hóa thạch cũng dồi dào, nhưng con người luôn chuyển động”.
Optim Energy đã tiến hành chương trình thử nghiệm thành công tại địa phương của Thoronka. Chương trình sử dụng hai thiết bị có thể cung cấp điện miễn phí cho 150 hộ gia đình, gồm 1.500 người và 15 trường học với hơn 9.000 học sinh. Cộng đồng địa phương rất vui mừng tiếp nhận giải pháp của Thoronka, nhất là trẻ em, vì chúng được xem các chương trình phim ảnh trên tivi và không phải học trong ánh lửa bập bùng. Ngoài ra, hệ thống chiếu sáng đường phố đã cải thiện sự an toàn trong khu vực. Các doanh nghiệp hiện có thể mở cửa vào buổi tối. Theo Thoronka, nạn phá rừng cũng đã giảm trong khu vực, do người dân không còn cần củi.
Thiết bị của Thoronka đã nhận được nhiều lời khen ngợi từ quốc tế. Vào tháng 3, anh đã được trao Giải thưởng Thanh niên Khối thịnh vượng chung. Giải thưởng được trao hàng năm cho 5 thanh niên đang thay đổi cuộc sống trong cộng đồng của họ và giúp đạt được các mục tiêu phát triển bền vững của Liên hiệp quốc. Snober Abbasi, người phát ngôn Khối thịnh vượng chung, cho biết: “Optim Energy mang đến cơ hội chưa từng có để giải quyết các vấn đề kinh tế và môi trường, đồng thời chuyển ngành năng lượng sang kỷ nguyên hiệu quả và đáng tin cậy”.
