Sau khoảng 2 giờ chạy xe từ TP Cao Bằng ngược Quốc lộ 3 và đường ĐT 206 với gần 90km, rồi vượt qua đèo Mã Phục quanh co 7 tầng dốc giữa các dãy núi đá cao chót vót, chúng tôi đã tới thác Bản Giốc nổi tiếng. Giữa bốn bề núi non hùng vĩ, thác Bản Giốc hiện ra tựa như dải lụa trắng mềm mại nổi bật trên nền xanh thẳm của núi rừng miền biên viễn, là chốn thiêng liêng và niềm tự hào của người Việt Nam mà bất cứ ai cũng muốn tới.
Lúc này đang vào đầu Đông, cũng là mùa du lịch của người nước ngoài, nên khu du lịch thác Bản Giốc khá đông du khách. Mải mê với bạn bè chụp hình bên dòng thác hùng vĩ, anh Jonh Master, du khách Anh hào hứng: “Chúng tôi đi xe máy từ TP Cao Bằng lên đây, trên đường đi rất nhiều cảnh đẹp. Nhưng khi lên tới thác Bản Giốc, tôi thực sự choáng ngợp trước vẻ đẹp của nơi này, rất hoang sơ, hùng vĩ”.
Thác Bản Giốc nằm trên dòng chảy của sông Quây Sơn, tức nửa phía Đông của thác bên phải thuộc chủ quyền của Trung Quốc; phần còn lại của thác thuộc chủ quyền Việt Nam. Ngay chân thác nước là cột mốc đôi 836 phân định chủ quyền hai nước. Sông Quây Sơn bắt nguồn từ Trung Quốc, chảy vào Việt Nam đoạn cột mốc 784, sau khi đổ xuống chân thác thì sông quay hẳn vào địa phận Trung Quốc.
Trước vẻ đẹp hùng vĩ của thác Bản Giốc, vào tháng 5-2024, Tạp chí Du lịch quốc tế Travel+Leisure đã công bố danh sách 21 thác nước đẹp nhất thế giới, trong đó thác Bản Giốc xếp thứ 17. Còn ở khu vực Đông Nam Á, Bản Giốc là thác nước tự nhiên lớn nhất, và cũng là thác nước nằm trên đường biên giới lớn thứ 4 trên thế giới.
Ngọn thác đẹp nhất Việt Nam này có độ cao hơn 60m, phần dốc dài nhất 30m, những khối nước lớn từ trên ngọn thác đổ xuống qua nhiều tầng đá, cuồn cuộn tuôn chảy tạo thành một màn bụi nước trắng xóa tựa mây trời. Bao quanh thác Bản Giốc là cảnh quan thiên nhiên nên thơ, không khí trong lành, mát mẻ với những thảm cỏ xanh mướt, những cánh rừng nguyên sinh cùng hệ sinh thái động, thực vật phong phú.
“Thật khó để giải thích chính xác tại sao thác nước này lại có sức mê hoặc đến vậy, nhưng không thể phủ nhận sự ấn tượng của chúng. Vẻ đẹp kỳ vĩ và sức mạnh của dòng nước chảy không ngừng qua các tầng, vách đá xuống các hồ phía dưới. Đi bộ chiêm ngưỡng cảnh quan thiên nhiên ở đây là trải nghiệm xứng đáng” - Tạp chí Travel+Leisure mô tả ngọn thác nằm giữa biên giới Việt-Trung.
Để khai thác tiềm năng của thác Bản Giốc, mới đây UBND tỉnh Cao Bằng và Chính quyền nhân dân Khu tự trị dân tộc Choang (Quảng Tây, Trung Quốc) chính thức đưa Khu cảnh quan thác Bản Giốc (Việt Nam) - Đức Thiên (Trung Quốc) vào hoạt động. Trước đó, sau 1 năm vận hành thử nghiệm, Khu cảnh quan Bản Giốc - Đức Thiên đã trở thành điểm đến yêu thích của du khách Việt Nam và Trung Quốc, khi đã có 13.187 người tới tham quan du lịch tại khu cảnh quan đẹp tuyệt này. Trong đó du khách từ phía Việt Nam sang tham quan Trung Quốc là 5.119 người, và du khách từ phía Trung Quốc sang tham quan Việt Nam là 8.068 người.
Theo ông Hoàng Thái Bình, Phó Giám đốc Sở Văn hóa-Thể thao-Du lịch tỉnh Cao Bằng, Phụ trách Khu du lịch thác Bản Giốc, việc vận hành chính thức Khu cảnh quan thác Bản Giốc - Đức Thiên khẳng định sự tin cậy chính trị, thúc đẩy hài hòa lợi ích giữa hai nước và tăng cường giao lưu hữu nghị giữa nhân dân hai nước Việt Nam-Trung Quốc. Đặc biệt, đây là mô hình hợp tác mới chưa từng có tiền lệ, thể hiện sự thiện chí và quyết tâm của cả hai nước về xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và cùng phát triển. Mô hình này cũng đóng vai trò quan trọng trong hợp tác phát triển kinh tế, nhất là phát triển du lịch xanh.
Trước mắt để bảo đảm an ninh trật tự, giữ gìn môi trường thiên nhiên nơi đây, Khu cảnh quan thác Bản Giốc-Đức Thiên áp dụng hình thức du khách đặt lịch trước, đăng ký số lượng khách du lịch qua biên giới. Theo đó, du khách hai nước Việt Nam và Trung Quốc sẽ thực hiện qua lại khu cảnh quan theo đoàn ra, đoàn vào; số lượng mỗi đoàn giới hạn 20 người; mỗi bên khống chế trong phạm vi 1.000 người/ngày. Thời gian mở cửa lối qua lại biên giới của du khách từ 8 giờ (giờ Hà Nội) và 9 giờ (giờ Bắc Kinh), sau 14 giờ (Hà Nội) và sau 15 giờ (Bắc Kinh) sẽ dừng tổ chức đoàn qua biên giới; thời gian đóng lối qua lại là từ 17 giờ (Hà Nội) và 18 giờ (Bắc Kinh). Du khách qua biên giới không được lưu trú ở lại mà phải trở về trong ngày. Du khách Việt Nam và Trung Quốc qua lại khu cảnh quan sẽ sử dụng hộ chiếu, hoặc giấy thông hành của mỗi nước. Cùng với đó, tạm thời chưa cho phép công dân nước thứ ba thông qua lối qua lại Khu cảnh quan đi vào tham quan phía bên mỗi nước.
Đến với thác Bản Giốc, du khách không chỉ được thưởng ngoạn vẻ đẹp của thiên nhiên hùng vĩ, mà còn đắm mình trong các làn điệu dân ca của đồng bào dân tộc nơi đây, cũng như được thưởng thức các sản vật, ẩm thực đặc sắc của địa phương, như lúa nếp Ong, hạt dẻ, bánh cuốn nóng, xôi ngũ sắc, bánh khảo, đậu phụ chao, vịt quay, lợn quay… Hơn nữa, nếu như trước đây khi tới Bản Giốc, du khách thường gặp nhiều khó khăn về nơi lưu trú và các dịch vụ du lịch, thì nay trên địa bàn xã Đàm Thủy, phong trào làm homestay, khách sạn mini đang rất phát triển, đáp ứng tốt nhu cầu của du khách.
Ông Đặng Lê Nam, Bí thư Đảng ủy xã Đàm Thủy chia sẻ, xã Đàm Thủy là địa bàn biên giới có Khu du lịch thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao, chùa Phật tích Trúc Lâm Bản Giốc… Đây là tiềm năng, lợi thế sẵn có nên địa phương xác định phát triển du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn. Nắm bắt được xu thế dịch chuyển lưu trú của khách du lịch, nhất là khách nước ngoài muốn được trải nghiệm cuộc sống thực tế ở nông thôn miền núi, tại xã đã có 16 homestay, 5 khách sạn mini và 1 khu resort. Hơn nữa, xác định bảo tồn, giữ gìn văn hóa truyền thống, phát triển du lịch cộng đồng là nhiệm vụ quan trọng, nên mô hình homestay ở Đàm Thủy không đầu tư xây mới mà chủ yếu là chỉnh trang, tu sửa lại trên nền kiến trúc nhà sàn đá cổ độc đáo và gỗ tự nhiên có niên đại hàng trăm năm tuổi.
Gắn liền với vẻ đẹp của thác Bản Giốc là ngôi làng đá cổ Khuổi Ky, với những ngôi nhà sàn làm bằng đá có niên đại từ năm 1594-1677, mang vẻ đẹp đặc sắc của núi rừng Đông Bắc. Tại Khuổi Ky có 14 hộ gia đình đều làm homestay, phục vụ du khách theo lối truyền thống của đồng bào dân tộc Tày.
Cách Khuổi Ky khoảng 1km là động Ngườm Ngao, gắn với nhiều truyền thuyết của người dân bản địa nơi đây. Hệ thống hang động này cũng đóng góp quan trọng cho sự đa dạng và độc đáo của Công viên địa chất toàn cầu Cao Bằng đã được UNESCO bình chọn. Động Ngườm Ngao nổi tiếng với vẻ đẹp huyền bí của hệ thống thạch nhũ kỳ thú, có vẻ đẹp lộng lẫy với những nhũ đá muôn sắc màu đan xen nhau từ dưới lên và từ trên cao rủ xuống nhiều hình thù khác nhau.
Sông Quây Sơn, thác Bản Giốc, làng đá Khuổi Ky, động Ngườm Ngao, chùa Phật tích Trúc Lâm Bản Giốc… cùng sinh hoạt văn hóa của đồng bào các dân tộc nơi đây đã tạo nên một bức tranh đa sắc, đầy sức lôi cuốn nơi vùng biên ải, núi non Cao Bằng. Chia tay rồi, du khách vẫn còn lưu luyến tiếng đàn Tính vang lên từ chân thác Bản Giốc hay làng đá Khuổi Kỵ. Hẹn ngày sớm trở lại nơi đây vào mùa lúa chín, nước đầy. Một vùng non nước Cao Bằng đầy mê hoặc, đắm say, xa mà lại gần.
