Lựa chọn hữu hiệu để giải quyết các tranh chấp thương mại

 Riêng Việt Nam thì ngược lại, số lượng giải quyết tranh chấp thương mại qua trọng tài chỉ chiếm chưa tới 10%, khoảng 90% còn lại thường giải quyết ở tòa án. Điều này gây tốn kém thời gian, tiền bạc cho các bên… nhưng không hiệu quả. Báo SGGP đã trao đổi với bà Phan Thị Bình Thuận, Phó Giám đốc Sở Tư pháp TPHCM để giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về tính ưu việt của trọng tài thương mại.

Giải quyết linh hoạt, rút ngắn thời gian

 Ưu điểm nổi trội của phương thức giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài so với phương thức giải quyết tranh chấp truyền thống bằng tòa án là gì thưa bà?

Bà PHAN THỊ BÌNH THUẬN: Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thỏa thuận, được tiến hành theo quy định của Luật Trọng tài thương mại và các văn bản hướng dẫn thi hành. Trong đó thỏa thuận trọng tài có thể được lập trước hoặc sau khi xảy ra tranh chấp bằng nhiều hình thức (các điều khoản trọng tài trong hợp đồng, thỏa thuận riêng…); các bên có quyền lựa trọng tài viên để giải quyết tranh chấp của mình.

Phán quyết trọng tài là chung thẩm, có hiệu lực kể từ ngày ban hành, được thi hành bởi cơ quan thi hành án dân sự, cụ thể là Cục Thi hành án dân sự. Ngoài ra, giải quyết tranh chấp bằng trọng tài còn linh hoạt ở việc các bên tranh chấp được lựa chọn ngôn ngữ, luật áp dụng trong xét xử nên phương thức này rất phù hợp để giải quyết các tranh chấp có yếu tố nước ngoài. Bên cạnh đó, với nguyên tắc trọng tài viên phải giữ bí mật nội dung vụ tranh chấp (trừ trường hợp phải cung cấp thông tin cho cơ quan Nhà nước có thẩm quyền theo quy định pháp luật) nên sẽ không làm ảnh hưởng đến uy tín trong hoạt động kinh doanh của DN. Từ đó, có thể thấy rằng, giải quyết tranh chấp bằng phương thức trọng tài giúp tạo sự chủ động, linh hoạt, rút ngắn thời gian và tiết kiệm chi phí cho các bên tranh chấp.

- Khi xảy ra tranh chấp, DN Việt Nam chưa chuyển hướng sang trọng tài thương mại là vì thiếu tin tưởng, hiệu quả giải quyết tranh chấp thương mại của trọng tài nước ta chưa cao hay vì nguyên nhân nào khác nữa, thưa bà?

- Hiện nay, nhận thức và hiểu biết của người dân, DN đối với phương thức giải quyết tranh chấp này còn chưa nhiều, chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc lựa chọn giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài còn rất hạn chế; thói quen kiện ra tòa án, tâm lý thắng thua… còn khá nặng nề, việc trông đợi sự can thiệp của tòa án vẫn còn phổ biến.

Ngoài ra, phán quyết của trọng tài thương mại là chung thẩm. Đây vừa là ưu điểm nổi bật nhưng cũng có nhược điểm đòi hỏi quá trình giải quyết tranh chấp phải chính xác, chặt chẽ, không được vi phạm quy định vì không có việc kháng cáo, kháng nghị đối với phán quyết của trọng tài; và các phán quyết của trọng tài thương mại có thể bị tòa án tuyên hủy bỏ nếu có căn cứ.

Đẩy mạnh tuyên truyền, hỗ trợ

- Theo bà, làm sao để “xoay chuyển”, nâng cao nhận thức cho người dân, doanh nghiệp về tính ưu việt của phương thức giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài? 

- Gần đây, Sở Tư pháp đã tăng cường các biện pháp tuyên truyền đến những đơn vị DN, nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động trọng tài thương mại, đáp ứng yêu cầu thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội, công cuộc cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế. Chẳng hạn, Sở Tư pháp tham mưu và UBND TPHCM đã ban hành “Đề án nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động của trọng tài thương mại đến năm 2020 tại TPHCM” (kèm theo Quyết định số 3006/QĐ-UBND ngày 10-6-2016). 

Hàng loạt nội dung được triển khai gồm phát hành tờ gấp “Trọng tài thương mại - một phương thức giải quyết tranh chấp ngoài Tòa án” (gửi đến Tòa án, Đoàn Luật sư TPHCM, Hiệp hội Doanh nghiệp TP, các Trung tâm trọng tài thương mại...) nhằm phổ biến rộng rãi về hoạt động trọng tài thương mại; tổ chức các buổi tọa đàm, hội nghị, hội thảo liên quan đến kỹ năng và kinh nghiệm trong giải quyết các tranh chấp trọng tài thương mại cũng lần lượt được diễn ra ở TPHCM... Mục tiêu hoạt động nhằm bồi dưỡng kiến thức pháp luật, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình hoạt động của trọng tài thương mại đến với các tổ chức, cá nhân, DN.

Ngoài ra, Sở Tư pháp còn nghiên cứu việc thành lập “Hiệp hội Trọng tài thương mại tại TPHCM”, để đảm bảo sự phát triển chung của các tổ chức trọng tài, các trọng tài viên trên địa bàn TP. Để đạt được hiệu quả bước đầu, các cơ quan truyền thông, báo chí đã và đang có sự chung tay đóng góp tích cực vào công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức về hoạt động trọng tài thương mại… 

Thêm nữa, Sở Tư pháp cũng thường xuyên kiểm tra, rà soát các quy định về cấp, thu hồi giấy đăng ký hoạt động của tổ chức trọng tài thương mại, đề xuất sửa đổi, bổ sung theo hướng tinh giản hóa các thủ tục, đáp ứng được yêu cầu cải cách thủ tục hành chính; đề xuất những giải pháp hỗ trợ, thúc đẩy sự phát triển về tổ chức và hoạt động của tổ chức trọng tài thương mại trên địa bàn TP; tăng cường thanh tra, kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất về tổ chức và hoạt động trọng tài thương mại tại TP… Qua đó nhằm chấn chỉnh, xử lý những vi phạm trong quá trình hoạt động trọng tài thương mại, góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật và tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước, cũng như tham mưu cho UBND TP thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước về công tác quản lý hoạt động trọng tài thương mại. 

- Cảm ơn bà về cuộc trò chuyện này!