“Dù Trung Quốc có thích hay không, tức giận hay là gì đi chăng nữa, tôi xin lỗi nhưng chúng ta phải nói về phán quyết của tòa trọng tài”. Đây là tuyên bố của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte trước thềm chuyến thăm Trung Quốc (từ ngày 28-8 đến ngày 1-9) mà ở đó, Tổng thống Philippines dự định sẽ nêu với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình chủ đề gây tranh cãi là các hoạt động của Trung Quốc tại biển Đông và phán quyết của Tòa trọng tài thường trực bác bỏ các tuyên bố chủ quyền phi lý tại biển Đông của Bắc Kinh.
Tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng cho rằng tình hình hiện nay có sự khác biệt rõ rệt so với chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên của ông Duterte vào năm 2016. Mục đích chuyến công du thời điểm đó là để hóa giải sự thù hận trong quan hệ hai nước sau khi người tiền nhiệm của ông Duterte là ông Benigno Aquino kiện Trung Quốc lên Tòa trọng tài thường trực The Hague, cũng như tìm kiếm sự ủng hộ của Trung Quốc sau khi ông Duterte tuyên bố “chia tay” Mỹ.
Sau khi ông Duterte rời Bắc Kinh 4 ngày sau đó, Trung Quốc đã đưa ra một loạt biện pháp khích lệ về tài chính. Theo Bloomberg, Bắc Kinh đã đề xuất các khoản đầu tư trực tiếp nước ngoài và thỏa thuận thương mại trị giá 15 tỷ USD, các khoản cho vay bổ sung lãi suất thấp trị giá 9 tỷ USD và hạn mức tín dụng 3 tỷ USD. Đổi lại, ông Duterte được cho là sẽ gạt sang một bên phán quyết của Tòa trọng tài bác bỏ tuyên bố phi lý “đường 9 đoạn” của Trung Quốc ở biển Đông.
Thế nhưng, những lời hứa của Trung Quốc đến nay vẫn chưa được thực hiện. Bộ trưởng Kế hoạch kinh tế Philippines Ernesto Pernia đã bày tỏ sự thất vọng về sự chậm trễ trong quá trình tiếp nhận khoản vay viện trợ phát triển chính thức (ODA) từ Trung Quốc so với Nhật Bản.
Về khoản vay 9 tỷ USD mà Trung Quốc hứa hẹn, bộ trên cho biết mới chỉ có một khoản vay mềm trị giá 62 triệu USD dành cho dự án thủy lợi sông Chico là đã đi vào hoạt động và có hiệu quả. Về khoản đầu tư FDI và các thỏa thuận thương mại trị giá 15 tỷ USD, Ngân hàng Trung ương Philippines ghi nhận mới chỉ nhận được 693 triệu USD từ Trung Quốc và Hồng Công từ năm 2017 đến năm 2018.
Trong khi đó, quan hệ 2 nước lại trở nên căng thẳng khi tháng 6 vừa qua, tàu đánh cá Trung Quốc đã đâm chìm một tàu nhỏ với 21 ngư dân Philippines trên boong. Các quan chức trong nội các của ông Duterte ngày càng chỉ trích Trung Quốc trong những lời phát biểu của mình. Một cuộc khảo sát gần đây cho biết 51% người dân Philippines “ít tin tưởng” vào Trung Quốc sau những gì đã xảy ra trên biển Đông thời gian qua.
Tình hình thay đổi cùng với những tuyên bố mạnh mẽ của ông Duterte trước thềm chuyến thăm Trung Quốc làm dấy lên suy đoán rằng phải chăng Manila đã sẵn sàng thực hiện một đường lối cứng rắn hơn trong mối quan hệ với Bắc Kinh?
Một nguồn tin liên quan đến quan hệ Philippines - Trung Quốc giấu tên cho rằng cả hai nước đang học cách làm thế nào để thỏa thuận với nhau một cách tốt nhất. Nguồn tin này cho hay: “Quan hệ với Trung Quốc không nguội lạnh mà là sự kết hợp cân bằng hơn giữa nguyên tắc và chủ nghĩa thực dụng”.
Một tín hiệu rõ ràng được phát đi từ Philippines rằng kỳ trăng mật vẫn chưa kết thúc nhưng Manila muốn nhắc Bắc Kinh về việc giữ những lời hứa ngọt ngào đã đưa ra trong thời gian lấy lòng nhau.
