“Loạn” thực phẩm chức năng xách tay: Người dùng lãnh đủ

Ma trận thực phẩm chức năng

Trên trang facebook “Thực phẩm chức năng xách tay Nhật Bản”, hàng chục loại viên uống được giới thiệu có công dụng chữa bệnh xương khớp, sỏi thận, ngừa đột quỵ, giải độc gan… với giá bán từ 500.000 đồng đến 1 triệu đồng/hộp. Người bán khẳng định đây là TPCN ngoại, không có tác dụng phụ, được người thân sống ở Nhật Bản mua gửi về. Khi khách cho rằng một hộp thuốc bổ xương khớp có giá 600.000 đồng là đắt, người bán nhanh nhảu giới thiệu 2 sản phẩm khác giá từ 300.000 - 500.000 đồng, cùng thành phần glucosamine, nhưng là hàng xách tay từ Đức và Australia.

Tương tự, TPCN với lời tiếp thị giúp chống đột quỵ hoặc trị bệnh gout cũng được quảng cáo tấp nập trên mạng với đủ mức giá, đủ chủng loại, được cho là hàng xách tay chính hãng. Tất cả bao bì sản phẩm đều là chữ nước ngoài, không có nhãn phụ tiếng Việt.

“Người bán sẽ tư vấn, hướng dẫn cách uống và liều lượng, mình không biết tiếng Nhật hay tiếng Đức nên không dịch được”, bà Trần Thị Huyền (60 tuổi, ngụ tỉnh Đồng Nai), chia sẻ. Vì e ngại tuổi già nhiều bệnh tật, bà Huyền không tiếc tiền mua viên bổ trợ sáng mắt, bổ xương và chống đông máu từ các shop online để bảo vệ sức khỏe. “Hàng nước ngoài chắc chắn tốt hơn nên có đắt một chút cũng chấp nhận được”, bà Huyền nói.

Một số hội nhóm chuyên bán hàng xách tay trên facebook có đến hơn 20.000 thành viên, hoạt động sôi nổi, chứng tỏ sức hút và lợi nhuận của loại sản phẩm này. Tuy nhiên, nguồn gốc thực sự của hàng hóa vẫn là dấu chấm hỏi, kể cả với người trong ngành. Chị Mai Thị Xuân (37 tuổi) sống ở Nhật Bản nhận được không ít tin nhắn mời gọi hợp tác từ nhiều tài khoản lạ. Theo gợi ý, chị Xuân chỉ cần đăng bài quảng cáo bán hàng trên facebook cá nhân rồi chờ nhận tiền “hoa hồng”. Việc cung cấp và vận chuyển hàng hóa đến tay khách ở Việt Nam được người kia lo “từ A đến Z”.

“Có thể vì tôi sống ở Nhật Bản nên họ muốn lợi dụng nhằm tạo lòng tin cho khách hàng. Chiết khấu rất hấp dẫn, giá bán TPCN và mỹ phẩm rất cạnh tranh. Họ đảm bảo hàng chuẩn nhưng tôi không chắc lắm. Nếu người trung gian ham lợi nhuận và không có tâm, khách hàng khó tránh được cảnh bỏ tiền triệu nhưng nhận về TPCN kém chất lượng. Người mua nhầm chứ người bán không bao giờ nhầm”, chị Xuân chia sẻ.

Suy kiệt sức khỏe vì “thần dược”

TPCN bao gồm thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm bổ sung, thực phẩm dinh dưỡng y học... TPCN hoàn toàn không có công dụng chữa bệnh nhưng qua chiêu trò quảng cáo, nhiều khách hàng tin rằng TPCN giống như “thần dược”, trị được bách bệnh, phòng ngừa nhiều bệnh nan y. Từ đó, nạn nhân của sự cả tin là không hiếm.

Chị Vũ Thị H. (25 tuổi, ngụ tỉnh Lâm Đồng) đã mua 5 hộp TPCN từ người quen dùng trong 20 ngày để chữa bệnh vảy nến. Hậu quả là chị phải đi bệnh viện cấp cứu trong tình trạng không thể đi đứng, đau nhức toàn thân, nổi bóng nước và trầy lở hơn 60% cơ thể, nguy cơ tử vong lên đến 50%. Tại Bệnh viện Da liễu TPHCM, bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị hoại tử thượng bì nhiễm độc sau khi sử dụng TPCN. Đây là hội chứng Lyell, một phản ứng dị ứng thuốc nặng. Suốt một tháng được điều trị tích cực với corticoid liều cao, kháng sinh mạnh, bù điện giải, bù dinh dưỡng, chị H. mới thoát cửa tử.

Tháng 4 vừa qua, một phụ nữ 50 tuổi, làm nghề bán TPCN phải đi bệnh viện cấp cứu vì chính sản phẩm mình bán ra. Tại Bệnh viện Bình Dân (TPHCM), kết quả xét nghiệm creatinin của bệnh nhân là 860 µmol/l (cao gấp 8 lần người bình thường), suy thận nặng. Bác sĩ CK2 Lê Thị Đan Thùy, Trưởng khoa Lọc máu - Nội thận, Bệnh viện Bình Dân, cho biết, người này đã uống TPCN kết hợp với cỏ mực và đậu đen để chữa bệnh thận IGA, khiến tính mạng gặp nguy hiểm. “Dùng TPCN bừa bãi có thể gây biến chứng suy gan thận, rối loạn nhịp tim, đặc biệt nghiêm trọng với người có bệnh nền. Nhiều người cho rằng TPCN lành tính hơn thuốc tây vì không có tác dụng phụ nhưng đó là suy nghĩ sai lầm. Chúng tôi cảnh báo rất nhiều nhưng không xuể!”, bác sĩ CK2 Lê Thị Đan Thùy nói.

Bệnh viện Bình Dân là nơi thường xuyên tiếp nhận bệnh nhân suy thận, có ca phải lọc máu suốt đời, liên quan đến TPCN hoặc thuốc lá chữa bệnh. Bác sĩ Lê Thị Đan Thùy nhấn mạnh, nguy cơ này càng nghiêm trọng hơn nếu dùng phải TPCN trôi nổi, không rõ nguồn gốc, hàng giả hoặc chứa chất cấm.

Theo các chuyên gia, TPCN hiện nay “thượng vàng hạ cám”, giá trên trời nhưng chất lượng bị thả nổi. Trong ma trận này, lợi nhuận thì người bán hưởng còn hậu quả hoàn toàn thuộc về phía người dùng.

PGS-TS Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TPHCM, nhận định, Việt Nam đi sau thế giới về TPCN nhưng lại đi quá nhanh nên gặp nhiều vấn đề trong quá trình nhập khẩu, sản xuất, quảng cáo TPCN. Theo quy định, TPCN phải được sản xuất hoặc nhập khẩu trong dây chuyền đạt GMP (thực hành sản xuất tốt), nhưng vấn đề nan giải là có TPCN sản xuất bằng “công nghệ xô, chậu”, nghĩa là mua vỏ viên nang về, trộn nguyên liệu bỏ vào rồi đóng gói. Hiện nay, không ai dám chắc tất cả các mặt hàng TPCN trên thị trường đều được sản xuất từ dây chuyền đạt chuẩn, thậm chí có cả sản phẩm giả, kém chất lượng len lỏi vào.

Bà Phạm Khánh Phong Lan cũng nêu ra thực trạng, nhiều loại TPCN làm giả được buôn bán thông qua chợ thuốc tây, nhà thuốc, bán đa cấp khiến công tác quản lý khó càng thêm khó. “Những vấn đề về TPCN vẫn rất nhức nhối và còn nhiều việc phải làm. Bên cạnh tập huấn cho nhân viên các nhà thuốc để tư vấn cho người dân, chúng ta cần đòi hỏi ý thức người hành nghề và sự kiểm tra chặt chẽ của cơ quan quản lý”, bà Phạm Khánh Phong Lan nói.