Dự án luật nhằm xây dựng hệ thống quy hoạch quốc gia thống nhất, tinh gọn, hiệu quả; hoàn thiện các quy hoạch sau sắp xếp đơn vị hành chính với tầm nhìn dài hạn, giải phóng các nguồn lực, khơi thông các điểm nghẽn; đơn giản hóa quy trình, thủ tục; phấn đấu giảm ít nhất 30% quy trình thủ tục, phân cấp, phân quyền và phân công hợp lý gắn với tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực chặt chẽ; bảo đảm phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Luật cũng nhằm hoàn thiện quy định về hệ thống quy hoạch, mối quan hệ giữa các loại quy hoạch và xử lý mâu thuẫn giữa các quy hoạch
Dự thảo Luật Quy hoạch (sửa đổi) hoàn thiện quy định về hệ thống quy hoạch gồm: Quy hoạch cấp quốc gia (Quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch không gian biển quốc gia, quy hoạch sử dụng đất quốc gia, quy hoạch ngành); Quy hoạch vùng; Quy hoạch tỉnh; Quy hoạch chi tiết ngành; Quy hoạch đô thị và nông thôn; Quy hoạch đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quy định.
Dự thảo cũng chỉ rõ mối quan hệ giữa các quy hoạch theo nguyên tắc: Quy hoạch thấp hơn phải phù hợp với quy hoạch cao hơn; Quy hoạch chi tiết ngành phải phù hợp với quy hoạch mà quy hoạch đó cụ thể hóa và bảo đảm hài hòa với định hướng sắp xếp, phân bố không gian của quy hoạch vùng có liên quan; Quy hoạch tỉnh phải phù hợp với quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch chi tiết ngành có liên quan; Quy hoạch đô thị và nông thôn phải phù hợp với quy hoạch tỉnh, quy hoạch chi tiết ngành.
Danh mục quy hoạch đã được rà soát, thu gọn số lượng các quy hoạch theo nguyên tắc “một cơ quan thực hiện nhiều việc, một việc chỉ giao một cơ quan chủ trì và chịu trách nhiệm chính”. Theo đó, số lượng quy hoạch ngành đã giảm từ 78 loại quy hoạch xuống còn 49 quy hoạch (giảm 37%).
Về thẩm quyền tổ chức lập quy hoạch: Chính phủ tổ chức lập quy hoạch tổng thể quốc gia; các bộ tổ chức lập quy hoạch không gian biển quốc gia, quy hoạch sử dụng đất quốc gia, quy hoạch ngành và quy hoạch vùng; UBND cấp tỉnh tổ chức lập quy hoạch cấp tỉnh.
Quốc hội quyết định quy hoạch tổng thể quốc gia; phân cấp cho Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch không gian biển quốc gia, quy hoạch sử dụng đất quốc gia và quy hoạch vùng; thẩm quyền phê duyệt quy hoạch ngành thực hiện theo quy định của Chính phủ để bảo đảm linh hoạt trong chỉ đạo, điều hành của Chính phủ; Bộ trưởng phê duyệt quy hoạch chi tiết ngành; phân cấp cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh phê duyệt quy hoạch tỉnh; thẩm quyền phê duyệt quy hoạch đô thị và nông thôn được thực hiện theo quy định của pháp luật về đô thị và nông thôn.
Dự thảo đơn giản hóa quy trình, thủ tục trong hoạt động quy hoạch, bổ sung quy định cho phép các quy hoạch được lập đồng thời và thứ tự phê duyệt quy hoạch; quy định trường hợp đặc thù mà quy hoạch cấp dưới được phê duyệt trước để thực hiện các dự án khẩn cấp, nhiệm vụ cấp bách.
Ủy ban Kinh tế và Tài chính thẩm tra dự án luật đã đề nghị tiếp tục rà soát, có sự thống nhất về quan điểm sửa đổi, bổ sung và quy định về quy hoạch, quy hoạch đô thị và nông thôn và đất đai theo hướng tránh quy định cứng nhắc, quá cụ thể.
Ủy ban cho rằng, cần tiếp tục nghiên cứu khả năng hợp nhất các loại quy hoạch về không gian phát triển để tinh gọn hệ thống quy hoạch, giảm bớt số lượng quy hoạch phải lập, thẩm định, phê duyệt, đối chiếu. Có ý kiến đề nghị không lập riêng Quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh mà đưa các chỉ tiêu sử dụng đất chủ yếu vào Quy hoạch tỉnh, trong đó, chỉ nên kiểm soát đối với đất lúa, đất rừng, đất quốc phòng, đất an ninh.
Nhiều ý kiến đề nghị lập 1 quy hoạch tổng thể chung duy nhất đối với thành phố trên cơ sở hợp nhất nội dung Quy hoạch tỉnh và Quy hoạch chung thành phố; một số ý kiến tiếp tục đề xuất lập riêng Quy hoạch tỉnh và Quy hoạch chung thành phố.
Nhận định chung, Ủy ban cho rằng, việc mở rộng phạm vi điều chỉnh, đưa các quy hoạch có tính chất kỹ thuật, chuyên ngành đã được quy định tại nhiều luật, pháp lệnh khác vào dự thảo luật này nhưng chưa rõ tính “thứ bậc”, tính “trước - sau”, chưa quy định rõ tiêu chí, nội dung để đánh giá sự phù hợp giữa các quy hoạch, chưa rõ ràng về cách thức xử lý khi có mâu thuẫn giữa các quy hoạch này; vì vậy, không những chưa giải quyết được căn cơ những khó khăn, vướng mắc chủ yếu trong thời gian qua về công tác quy hoạch, mà còn có thể phát sinh nhiều điểm nghẽn mới.
Do đó, Ủy ban đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp thu đầy đủ các ý kiến kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến thẩm tra sơ bộ và ý kiến thẩm tra để hoàn thiện dự thảo luật, bảo đảm chất lượng trình Quốc hội xem xét, thông qua.
