Lễ hội truyền thống điện Huệ Nam (tên dân gian là điện Hòn Chén) tổ chức tại địa điểm chính là điện Huệ Nam, tọa lạc ở làng Hải Cát, phường Long Hồ, TP Huế.
Đây là lễ hội dân gian nhưng pha trộn yếu tố văn hóa cung đình rất độc đáo của xứ Huế.
Lễ hội trải qua quá trình hình thành, phát triển hàng trăm năm và ngày càng thu hút đông đảo người dân và du khách thập phương tham dự. Qua đó, thể hiện sức sống mạnh mẽ, trường tồn của lễ hội.
Theo các bô lão làng Hải Cát, giai đoạn đầu, Lễ hội điện Huệ Nam diễn ra trong phạm vi khu vực điện thờ, về sau có sự tham gia của dân làng Hải Cát và dần dần phổ biến rộng rãi trong nhân dân.
Ngày nay, Lễ hội điện Huệ Nam mang sắc thái của các Thánh môn đệ tử thờ Mẫu ở Việt Nam, và thực sự trở thành một trong những sản phẩm văn hóa tiêu biểu của vùng đất Huế.
Hơn thế, Lễ hội điện Huệ Nam còn có sức lan tỏa mạnh mẽ đến nhiều vùng miền trong cả nước, nhận được sự quan tâm đặc biệt của hàng vạn người.
Trải qua nhiều giai đoạn khác nhau, nhưng Lễ hội điện Huệ Nam vẫn tổ chức đều đặn một năm hai lần vào tháng 3 và tháng 7 Âm lịch, với các hình thức quan trọng là Lễ cung nghinh Thánh Mẫu và chư vị tại Thánh đường 352 Chi Lăng thông qua nghi lễ rước bằng đường bộ, đường thủy; Lễ Cáo yết, Lễ Chánh tế tại điện Huệ Nam và đình làng Hải Cát, sinh hoạt tín ngưỡng, thực hiện nghi lễ hầu đồng trên các bằng án.
Lần đầu tiên trong khuôn khổ Festival Huế 2022, Lễ hội điện Huệ Nam tháng 3 tổ chức Nghi lễ cung nghinh Thánh Mẫu, Hội đồng Tứ phủ bằng đường bộ, nhằm tái hiện khung cảnh cung nghinh Thánh Mẫu mang tính dân gian độc đáo và có quy mô lớn, vốn đã từng được tổ chức trong thập niên 1960.
Đây là cơ sở để Ban tổ chức Lễ hội điện Huệ Nam cũng như cộng đồng tín ngưỡng thờ Mẫu tiếp tục duy trì nghi lễ này bằng đường bộ (2 năm một lần), đúng như hình thức mà các thế hệ tiền nhân từng thực hiện.
TS Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở VH-TT TP Huế cho biết, Lễ hội điện Huệ Nam đã đưa mọi người xích lại gần nhau hơn, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến và đậm đà bản sắc dân tộc.
Trải qua bao thăng trầm lịch sử, Lễ hội điện Huệ Nam vẫn được tổ chức theo các nghi thức cổ truyền mang đậm bản sắc văn hóa dân gian Việt Nam. Đây là dịp mà nét đẹp thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt (Di sản Văn hóa phi vật thể đã được UNESCO ghi danh) được thể hiện một cách độc đáo.
Cùng với việc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa Huế, Sở VH-TT TP Huế đã phối hợp Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, Chi hội Di sản văn hóa Tín ngưỡng thờ Thánh Mẫu TP Huế xây dựng hồ sơ khoa học Di sản Văn hóa phi vật thể “Lễ hội điện Huệ Nam”, đề nghị Bộ VH-TT-DL đưa vào danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.
Ngày 10-12-2024, Bộ trưởng Bộ VH-TT-DL ban hành Quyết định đưa Lễ hội truyền thống “Lễ hội điện Huệ Nam” vào danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.
Để phát huy ngày càng hiệu quả hơn giá trị di sản quý giá này, ngành văn hóa sẽ đề xuất, tham mưu UBND TP Huế ban hành các đề án, kế hoạch về bảo vệ và phát huy giá trị di sản Lễ hội truyền thống điện Huệ Nam. Điều này cũng thể hiện cam kết và quyết tâm của chính quyền và nhân dân TP Huế trong việc bảo tồn, phát huy và lan tỏa hơn nữa giá trị của Di sản phi vật thể quốc gia “Lễ hội điện Huệ Nam” trong bối cảnh xã hội đương đại.
