Lấp khoảng trống trong chăm sóc sức khỏe người cao tuổi

Được khám sức khỏe miễn phí

Bắt đầu từ giữa tháng 8-2023, đồng loạt TP Thủ Đức và các quận, huyện đã triển khai thí điểm hoạt động khám sức khỏe miễn phí cho người cao tuổi (NCT) trên địa bàn. Đây là chương trình nằm trong kế hoạch khám sức khỏe, phát hiện sớm bệnh không lây nhiễm ở NCT trên địa bàn giai đoạn 2024-2025 và những năm tiếp theo do UBND TPHCM ban hành. Cụ thể, mỗi năm ngân sách thành phố sẽ chi khoảng 150 tỷ đồng để khám sức khỏe cho khoảng 1 triệu NCT nhằm phát hiện sớm, kiểm soát tốt các bệnh lý mạn tính và tiết kiệm chi phí điều trị.

Theo ghi nhận của phóng viên tại các điểm thăm khám sức khỏe, nhiều NCT rất phấn khởi khi được thành phố quan tâm sức khỏe của mình. Bà Nguyễn Thị Hường (70 tuổi, ngụ phường 9, quận 8) cho biết, nếu như trước đây bà chỉ đi khám khi có bệnh thì nay bà được kiểm tra sức khỏe hoàn toàn miễn phí. “Tôi được khám, lấy máu làm xét nghiệm, siêu âm, chụp X-quang để xem có mắc bệnh gì không. Nếu năm nào cũng được khám sức khỏe như thế này thì tốt quá, người già như chúng tôi chỉ ước sao đừng có bệnh tật gì”, bà Nguyễn Thị Hường bày tỏ.

Thống kê của Bảo hiểm xã hội TPHCM cho thấy, hiện trên địa bàn TPHCM có khoảng 250.000 người hưởng lương hưu và nhận trợ cấp xã hội, trong khi đó số lượng người trên 60 tuổi của thành phố là 1,033 triệu người. Như vậy, vẫn còn số lượng lớn NCT không có lương hưu, phải sống phụ thuộc vào con cháu hoặc chật vật mưu sinh ở tuổi xế chiều.

Ông Huỳnh Thành Lập, Trưởng ban đại diện Hội NCT TPHCM, cho hay, ngoài những người có lương hưu, kinh tế vững thì nhiều NCT vẫn chưa có chất lượng sống tốt. Thậm chí, một số người phải làm những công việc tay chân nặng nhọc để mưu sinh, như giúp việc nhà, trông giữ trẻ, bưng vác vật nặng… Do đó, cần thay đổi quan niệm, thái độ xã hội về già hóa dân số và NCT. Trong đó, cần nhìn nhận NCT không phải là gánh nặng của xã hội mà là những thành viên có đóng góp tích cực trong xã hội; khuyến khích và thúc đẩy sự tham gia của NCT vào các hoạt động phù hợp với sức khỏe, độ tuổi. Đặc biệt, cần tạo cơ hội việc làm phù hợp cho NCT như một phương pháp bảo đảm thu nhập và phúc lợi, nhất là với những NCT không có lương hưu hoặc lương hưu thấp.

Thích ứng với già hóa dân số

Theo Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình TPHCM, tỷ lệ NCT trên địa bàn đang gia tăng với tốc độ khá nhanh trong thời gian qua. Năm 2019, số lượng NCT của TPHCM mới chỉ chiếm tỷ lệ 9,3% tổng dân số TPHCM, nhưng năm 2022 đã tăng lên 11,03%. Ông Phạm Chánh Trung, Chi cục trưởng Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình TPHCM, cho rằng, tỷ suất sinh thấp cùng với tỷ lệ chết giảm, tuổi thọ trung bình không ngừng được nâng cao là nguyên nhân khiến cho TPHCM có tốc độ già hóa dân số nhanh. Hiện nay, chỉ số già hóa dân số của TPHCM ở mức 49,4%, cao hơn trung bình cả nước gần 1%. Theo mô hình chuyển đổi dân số, người trên 60 tuổi dao động từ 10%-20% được gọi là già hóa dân số, và nếu tỷ lệ này vượt quá 20% thì trở thành dân số già.

Với tốc độ già hóa không ngừng liên tục gia tăng như hiện nay, nhiều người lo ngại TPHCM sẽ đối mặt với nguy cơ trở thành địa phương có dân số già sớm nhất cả nước. “Đây là thách thức không nhỏ về mặt kinh tế, văn hóa cho các cá nhân, gia đình, xã hội và cộng đồng. Không chỉ khiến cho nguy cơ thiếu hụt lực lượng lao động trong tương lai, già hóa dân số còn làm gia tăng áp lực lên hệ thống y tế và hệ thống trợ cấp bảo trợ xã hội, chăm sóc sức khỏe, vui chơi giải trí…”, ông Phạm Chánh Trung lo ngại.

Đồng quan điểm, TS Phạm Vũ Hoàng, Phó Tổng cục trưởng, Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế), nêu ý kiến, việc tăng nhanh dân số già đồng nghĩa với suy giảm tăng trưởng lực lượng lao động, từ đó kìm hãm năng suất lao động. Mặt khác, dân số già có xu hướng sử dụng nhiều dịch vụ y tế và chăm sóc sức khỏe hơn, gây sức ép lớn với hệ thống y tế. Trung bình, chi phí chăm sóc sức khỏe cho một NCT gấp 7-8 lần so với một người trẻ tuổi. Do đó, khi số lượng NCT tăng lên thì hệ thống lương hưu và an sinh xã hội sẽ phải đối mặt với áp lực lớn.

Trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe NCT, PGS-TS-BS Lê Đình Thanh, Giám đốc Bệnh viện Thống Nhất, nhìn nhận, số lượng NCT tại TPHCM đang ngày càng tăng nhưng chất lượng sống chưa cao và NCT khỏe mạnh không nhiều. Trung bình một NCT mắc từ 2-3 bệnh lý mạn tính cần được chăm sóc, điều trị thường xuyên. Các bệnh lý của NCT thường có ảnh hưởng đến nhau, bệnh này trở thành nguy cơ làm tăng nặng bệnh kia, do đó nếu NCT không được điều trị, chăm sóc toàn diện thì họ có nguy cơ tàn phế và trở thành gánh nặng cho gia đình, xã hội.