Nghĩa tình ở Tổng Chúp
Chúng tôi trở lại xóm Tổng Chúp (xã Hưng Đạo, TP Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng, hiện có tên mới là Đồng Chúp) vào những ngày đầu năm 2024. Nơi đây, ngày 9-3-1979, chỉ 4 ngày sau khi tuyên bố rút quân khỏi Việt Nam, quân đội Trung Quốc trên đường rút lui đã tấn công vào một trại nuôi heo ở Tổng Chúp, làm nhiều người thương vong. Năm 2019, vào dịp kỷ niệm 40 năm cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc, Báo SGGP cùng nhiều cơ quan báo chí khác đã làm rõ vụ việc này. Sau khi Báo SGGP cùng nhiều tờ báo khác thông tin, Tổng Chúp - Đồng Chúp đã nhận được sự quan tâm của nhiều cấp, người dân trong cả nước. Chính quyền và các nhà hảo tâm muốn xây dựng một ngôi miếu, khu thờ tự, tưởng niệm đàng hoàng ở nơi đây.
Sau 2 lần thăm viếng và khảo sát thực tế, nguyên Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đề nghị tỉnh Cao Bằng cho xây dựng một nhà sinh hoạt cộng đồng gắn với gian thờ tưởng niệm tại Đồng Chúp. Toàn bộ kinh phí xây dựng được các nhà hảo tâm ở TPHCM tài trợ. Tháng 9-2023, công trình được khởi công xây dựng. Đến nay, khuôn viên 4.302m2 đã được hoàn thiện, sẽ được khánh thành vào dịp kỷ niệm 45 năm cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc. Theo Trưởng Ban Tuyên giáo Thành ủy TP Cao Bằng La Thị Vũ Hiền, sau khi đi vào hoạt động, đây cũng sẽ là nơi tổ chức học tập, tham quan, giáo dục lịch sử cho thế hệ trẻ. Đến nay, các cơ quan chức năng Cao Bằng đã xác định được danh tính cụ thể của 37/43 người trong vụ thảm sát ở Tổng Chúp.
Ông Đàm Thế Chinh, Bí thư Chi bộ, Tổ trưởng dân phố xóm Đồng Chúp, cho biết, khi được bàn về việc xây dựng khu tưởng niệm, mọi người đồng lòng ủng hộ, tự nguyện hiến đất. Cả thôn không tiếc công sức, tổ chức dọn dẹp mặt bằng, hỗ trợ công tác xây dựng khu tưởng niệm. Công trình này sẽ thay đổi bộ mặt Đồng Chúp. “Lịch sử phải được ghi lại, để con cháu muôn đời sau vẫn nhớ, biết đến. Nhưng, chúng ta cũng phải khép lại quá khứ, để còn lo làm ăn phát triển, vì cuộc sống hiện tại và tương lai phía trước”, ông Chính tâm sự. Xóm Đồng Chúp hiện có 137 hộ với bà con dân tộc Tày chiếm hơn 90%.
Trong câu chuyện của mình, ông Chinh tự hào, cả xóm có 80 cháu học đại học, cao đẳng; nhà cửa đều đã kiên cố, đường giao thông được trải nhựa và bê tông; bà con vẫn làm nông nghiệp, nhưng đã cơ giới hóa hơn 80%... Chủ tịch UBND xã Hưng Đạo Hoàng Quang Dũng thông tin, Đồng Chúp cũng như toàn xã trong 20 năm qua đã thay đổi rất nhiều. Năm 2023, Hưng Đạo là xã duy nhất của tỉnh Cao Bằng đạt 19/19 tiêu chí về nông thôn mới hiện hành. Ông Lương Đức Tấn (72 tuổi, cựu chiến binh ở xóm Đồng Chúp) bộc bạch, so với trước kia, cuộc sống người dân nơi đây bây giờ rất ổn định và phát triển, những năm gần đây có sự phát triển vượt bậc.
Đường lớn đã mở
Ngày 28-12-2023, tại Cửa khẩu Trà Lĩnh, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng (Việt Nam) và Cửa khẩu Long Bang, huyện Long Châu, Khu tự trị dân tộc Choang, tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc) đã diễn ra lễ nâng cấp cặp cửa khẩu Trà Lĩnh - Long Bang thành cửa khẩu quốc tế, bao gồm lối thông quan Nà Đoỏng (Việt Nam) - Nà Ráy (Trung Quốc). Theo Chủ tịch UBND tỉnh Cao Bằng Hoàng Xuân Ánh, đây là tiền đề quan trọng để hai bên quy hoạch, thu hút đầu tư, nâng cấp cơ sở hạ tầng, nghiên cứu các cơ chế chính sách phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất, nhập khẩu, thúc đẩy hợp tác, phát triển toàn diện trên các lĩnh vực đầu tư, thương mại, giao thông - vận tải liên vận, du lịch; đẩy mạnh các hoạt động giao lưu nhân dân, đáp ứng nhu cầu, mong mỏi chính đáng của nhân dân, doanh nghiệp, nhà đầu tư hai nước.
Ngày 1-1-2024 tại tỉnh Cao Bằng, Thủ tướng Phạm Minh Chính phát lệnh khởi công Dự án tuyến cao tốc Đồng Đăng (tỉnh Lạng Sơn) - Trà Lĩnh (tỉnh Cao Bằng) giai đoạn 1. Tuyến cao tốc giai đoạn 1 dài 93,35km, điểm đầu tại nút giao Cửa khẩu Tân Thanh (huyện Văn Lãng, tỉnh Lạng Sơn), điểm cuối tại nút giao quốc lộ 3 thuộc xã Chí Thảo (huyện Quảng Hòa, tỉnh Cao Bằng). Đây là dự án đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông có quy mô lớn nhất được đầu tư trên địa bàn tỉnh Cao Bằng đến thời điểm hiện nay; được Chính phủ phân cấp cho tỉnh Cao Bằng làm cơ quan nhà nước có thẩm quyền ký kết hợp đồng với nhà đầu tư, thực hiện theo hình thức đối tác công tư (PPP).
Có thể nói, đây là dự án có tính chất, ý nghĩa rất quan trọng của tỉnh và là ước vọng nhiều đời nay của nhân dân các dân tộc tỉnh Cao Bằng. Dự án triển khai sẽ tạo sự phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh và giữ vững chủ quyền biên giới quốc gia. Cùng với việc nâng cấp Cửa khẩu quốc tế Trà Lĩnh, tuyến cao tốc này được kỳ vọng sẽ là huyết mạch giao thông, giúp Cao Bằng trở thành cửa ngõ của các loại hàng hóa trong nước cũng như nước ngoài qua cảng Hải Phòng sang Trung Quốc và hàng hóa từ các địa phương phía Tây, Tây Nam Trung Quốc sang Việt Nam và đi các nước ASEAN. “Tuyến đường hoàn thành sẽ là yếu tố then chốt để tỉnh thúc đẩy liên kết vùng, mở rộng không gian phát triển kinh tế - xã hội, tạo cơ hội đột phá đưa Cao Bằng phát triển nhanh và bền vững, đáp ứng kỳ vọng, mong mỏi, niềm mơ ước của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc tỉnh Cao Bằng. Đồng thời, tạo động lực quan trọng để các địa phương trong khu vực đẩy mạnh giao thương, phát triển kinh tế cửa khẩu, du lịch, liên tỉnh, liên vùng và liên quốc gia”, Bí thư Tỉnh ủy Cao Bằng Trần Hồng Minh nhận định.
Tại Cửa khẩu quốc tế Trà Lĩnh, trò chuyện cùng chúng tôi, Đại úy Đỗ Hữu Tuấn, Phó Trạm trưởng Trạm Biên phòng Cửa khẩu quốc tế Trà Lĩnh, cho biết, sau khi cửa khẩu được nâng cấp, đã có một số đoàn khách quốc tế nước thứ ba qua lại ở đây. Dù chưa nhiều, nhưng đó là tín hiệu tích cực. Hiện nay, qua lại cửa khẩu chủ yếu vẫn là người dân đi thăm thân, làm ăn ngắn ngày. Hàng hóa chủ yếu vẫn là nông sản. Chắc chắn, sau khi có đường cao tốc, hàng hóa và khách du lịch sẽ nhiều hơn. Hiện nay, anh em đang tập trung học nâng cao nghiệp vụ, nhằm đáp ứng nhu cầu công tác khi cửa khẩu đã được nâng cấp. Cách Cửa khẩu quốc tế Trà Lĩnh khoảng 3km là Đồn Biên phòng Trà Lĩnh, nằm ở xóm Tổng Mòng, thị trấn Trà Lĩnh, huyện Trùng Khánh. Trước năm 2012, đồn có tên là Đồn Biên phòng Hùng Quốc. Trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc cách đây 45 năm, 16 cán bộ, chiến sĩ đồn đã hy sinh. Riêng ngày 17-2-1979, ngày đầu tiên cuộc chiến diễn ra, 15 người lính đã anh dũng hy sinh. Trong ngôi nhà gỗ khá kiên cố, gần sát đồn biên phòng, bà Đàm Thị Lê (63 tuổi, người dân tộc Tày) kể lại, sau cuộc chiến năm 1979, bà con quay về, tạo dựng lại cuộc sống với sự giúp đỡ của chính quyền và bộ đội. Khi đó, bom mìn còn rất nhiều, nhất là ở các đường giao thông và đất sản xuất nông nghiệp; vừa làm ruộng, vừa lo gỡ mìn…, phải đến khoảng năm 1990 mới bắt đầu ổn định cuộc sống. Từ 25 gia đình vào năm 1990, xóm Tổng Mòng hiện có 54 hộ dân với 170 nhân khẩu.
“Bây giờ cuộc sống no đủ hơn trước nhiều. Mai này có đường cao tốc về, chắc chắn nơi đây sẽ phát triển hơn nữa”, bà Lê tâm sự và bày tỏ niềm vui khi mới đây Cửa khẩu Trà Lĩnh được nâng cấp lên thành cửa khẩu quốc tế… Trước khi chia tay chúng tôi, Thiếu tá Vũ Minh Chiến, Đồn trưởng Đồn Biên phòng Trà Lĩnh, thổ lộ: Người dân và đồn biên phòng nơi đây luôn đoàn kết, việc của dân cũng là việc của đồn, nhiều việc của đồn cũng được người dân hỗ trợ, giúp đỡ. Có cửa khẩu quốc tế rồi, sắp tới còn đường cao tốc tới đây nữa, khi đó Trà Lĩnh và cả Cao Bằng không còn xa xôi, cách trở...
Dự án đầu tư xây dựng tuyến cao tốc Đồng Đăng (Lạng Sơn) - Trà Lĩnh (Cao Bằng) là công trình thuộc nhóm A với chiều dài toàn tuyến khoảng 121km, tổng vốn đầu tư hơn 23.000 tỷ đồng. Dự án được phân kỳ đầu tư thành 2 giai đoạn. Đây là tuyến cao tốc đối ngoại huyết mạch mới kết nối giao thương hàng hóa từ Cảng quốc tế Lạch Huyện (Hải Phòng) đi Trùng Khánh - Urumqi (Trung Quốc) - Khorgos (Kazakhstan) sang các nước châu Âu, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn và khu vực Đông Bắc bộ.
