Nguyễn Thiếp sinh ra trong một gia đình có truyền thống văn học và khoa bảng tại làng Mật Thôn, xã Nguyệt Ao, tổng Lai Thạch, huyện La Sơn, phủ Đức Quang (nay là thôn Lũy, xã Kim Song Trường, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh), là một người tài năng lỗi lạc “trên thông thiên văn, dưới tường địa lý”.
Ông 3 lần được Quang Trung Nguyễn Huệ mời ra giúp nước, hiến kế sách đánh giặc...
Năm 1804, ông qua đời và được an táng gần với nơi ẩn cư trên núi Thiên Nhẫn.
Năm 1994, đền thờ Nguyễn Thiếp tại xã Kim Song Trường (huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) và lăng mộ trên núi Thiên Nhẫn tại xã Nam Kim (huyện Nam Đàn, Nghệ An) đã được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.
