Bản thiết kế mới nhất của LHQ cho nền độc lập Kosovo đang đối mặt nhiều thách thức, với sự đụng độ giữa Mỹ và Nga trong Hội đồng Bảo an LHQ. Ngày 3-2-2007, Nga (đồng minh truyền thống của Serbia) bắt đầu lên tiếng về những bất đồng với Mỹ (nơi từ lâu vẫn ủng hộ việc cộng đồng gốc Albania được hưởng quy chế độc lập tại Kosovo). Mâu thuẫn xảy ra từ nguyên nhân gì và như vậy chừng nào Kosovo mới có nền độc lập riêng?
Kosovo được LHQ bảo hộ kể từ năm 1999 sau khi NATO thực hiện chiến dịch không kích chặn đứng cuộc tấn công của Serbia vào người Kosovo gốc Albania. Khoảng 200.000 người Serbia đã rời tỉnh Kosovo sau chiến tranh để tránh cuộc trả thù của người gốc Albania. Với người Serbia, Kosovo là quê cha đất tổ. Với cộng đồng gốc Albania, Kosovo cũng là nơi tổ phụ họ lập nghiệp.
-
Ngược dòng lịch sử
Sau cuộc chiến chống Thổ năm 1689 bị thất bại, số người Serbia tản cư càng nhiều và họ được thay thế bằng người Hồi giáo từ Albania tràn sang. Năm 1878, người Albania ở Kosovo thành lập Liên minh Prizren để chống lại chế độ áp bức Ottoman. Năm 1881, một chính phủ lâm thời được thành lập ở đây. Đến năm 1912, Kosovo được sáp nhập vào nước Albania mới giành được độc lập nhưng ngay năm sau, khối Đại cường quốc (Áo-Hung, Pháp, Đức, Anh, Italia và Nga) đã buộc Albania trao Kosovo lại cho Serbia.
Hai tháng trước khi đắc cử tổng thống Serbia (5-1989), Slobodan Milosevic đã tuyên bố xóa bỏ quyền tự trị rồi năm 1990, Quốc hội Kosovo bị giải tán và các lãnh đạo phải chạy sang Macedonia, nơi họ tuyên bố nền độc lập cho Kosovo mà tất nhiên bị Serbia xem là bất hợp lệ. Cuộc chiến giữa cộng đồng người Kosovo gốc Albania và người Serbia bắt đầu leo thang.
Với người ái quốc Serbia, Kosovo chẳng khác gì Jerusalem, nơi vị anh hùng dân tộc Lazar đã thà chết chứ không đầu hàng trong cuộc chiến không cân sức với quân Ottoman. Năm 1998, xung đột leo thang khi quân đội Serbia tấn công cộng đồng gốc Albania, đặc biệt nhằm vào Quân đội giải phóng Kosovo (KLA), được thành lập từ một phiên họp bí mật tổ chức ở Pristina (thủ phủ Kosovo) vào đầu năm 1993 với mục đích duy nhất là giành độc lập cho Kosovo. Cuối cùng, Mỹ và NATO nhảy vào can thiệp…
-
Chưa có một thể thức chính trị rõ ràng
Serbia đề xuất Kosovo ở tư cách tự trị và tiếp tục là một tỉnh thuộc nước mình; trong khi đó, Kosovo lại đòi nền độc lập – một mâu thuẫn giằng co hệt như hồi trước cuộc chiến 1998! Chẳng những xảy ra đấm đá trong chính trường, máu cũng đổ tại Kosovo khi cộng đồng Kosovo gốc Serbia tiếp tục bị cộng đồng Kosovo gốc Albania khủng bố.
Serbia cho rằng, nếu Kosovo được độc lập (có nghĩa thuộc về cộng đồng Albania), người Serbia tại Kosovo sẽ bị đè đầu cưỡi cổ! “Việc trao độc lập cho Kosovo sẽ là “phần thưởng” cho tội ác mà người Albania từng gây ra tạo ra nền tảng cho vấn đề tội phạm và thánh chiến ngay tại trái tim châu Âu” – phát biểu của Artemije Radosavljevic, giám mục Chính thống giáo tại Kosovo, người từng thực hiện nhiều chuyến sang Mỹ trong sứ mạng thuyết phục Washington (theo Artemije, Quốc hội Mỹ dường như bắt đầu quan tâm trong khi Bộ Ngoại giao Mỹ vẫn làm bộ “mũ ni che tai”).
LHQ ủng hộ một Kosovo độc lập. Martti Ahtisaari (nguyên Tổng thống Phần Lan, nhà đàm phán trong vấn đề độc lập Kosovo) hy vọng có thể thuyết phục được các bên liên quan (Mỹ, Nga, Pháp, Đức, Anh và Italia – gọi là Nhóm liên lạc cho Kosovo) để Kosovo chính thức được độc lập, có quốc kỳ riêng và được gia nhập các định chế quốc tế…
Hiện Kosovo có khoảng 2,1 triệu dân (với chừng 175.000 người Serbia), sống chủ yếu nhờ viện trợ nước ngoài và được bảo vệ bởi lực lượng Kosovo thuộc NATO (KFOR, khoảng 17.000 lính).
Từng ủng hộ KLA, Washington tất nhiên chủ trương đưa Kosovo thoát vĩnh viễn khỏi quỹ đạo Serbia. Ngày 2-2-2007, khi Martti Ahtisaari trình kế hoạch cuối cùng liên quan vấn đề độc lập Kosovo cho các viên chức tại Belgrade (Serbia) và Pristina (Kosovo), Tổng thống Serbia, Boris Tadic, lập tức bác bỏ. Vấn đề Kosovo đang tạo ra cuộc khủng hoảng chính trị trong nội bộ Serbia, khi một số chính trị gia cấp tiến sẵn sàng ủng hộ Kosovo độc lập nhưng hầu hết đều phản đối gay gắt.
Ngay với các nước châu Âu, người ta vẫn còn chưa “quyết” được số phận Kosovo. Với những quốc gia đang đối mặt bài toán ly khai ngay trong nội bộ nước mình (Tây Ban Nha với xứ Basque, Romania với cộng đồng thiểu số Hungary, Nga với Chechnya...), việc trao độc lập cho Kosovo có thể được xem là một tiền lệ đầy yếu tố rủi ro đối với thực trạng chính trị trên chính quốc gia họ. Thế nên, chẳng trách châu Âu vẫn còn ỡm ờ…
MẠNH KIM
