Kinh tế biến động, thời cơ của khoa học?

Báo cáo 6 tháng cuối năm của UBND TPHCM nhận định rằng, năm 2008 kinh tế thế giới tăng trưởng chậm lại và có nhiều biến động phức tạp. Cùng với cả nước, TPHCM cũng chịu sự tác động của quá trình hội nhập kinh tế thế giới và những biến động ngoài dự báo, tác động tiêu cực đến sản xuất, đến sự tăng trưởng của nền kinh tế và môi trường đầu tư, ảnh hưởng đến việc làm, thu nhập và đời sống nhân dân, nhất là người nghèo, người lao động thu nhập thấp. Đốí với những người quản lý khoa học và người làm khoa học, bối cảnh đó tác động gì?

Thị trường biến động...

Theo nhận định của UBND TPHCM, trong 6 tháng đầu năm nay, rất nhiều vấn đề mới, khó khăn, phức tạp liên tục phát sinh ngoài dự báo. Đó là giá xăng dầu được điều chỉnh tăng (tháng 2) gây hiệu ứng dây chuyền làm các hàng hóa khác đồng loạt tăng giá theo; “sốt ảo” làm giá gạo tăng đột biến (tháng 4); giá sắt thép, xi măng, vật liệu xây dựng liên tục tăng cao và thiếu ximăng cục bộ tại TP (tháng 4, 5).

Thị trường tài chính - tiền tệ, chứng khoán, bất động sản có nhiều biến động phức tạp. Chỉ trong thời gian chưa đến 1 tháng, lãi suất cơ bản đã được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam điều chỉnh 2 lần, tăng lên 12%/năm (tháng 5) và 14%/năm (tháng 6), làm lãi suất huy động lẫn lãi suất cho vay đều tăng rất cao; nhưng các ngân hàng vẫn phải hạn chế cho vay do việc triển khai thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ.

Về thị trường chứng khoán, tình trạng bán cổ phiếu ở mức giá sàn tiếp tục diễn ra ồ ạt, giá hầu hết các cổ phiếu đã giảm khoảng 60% - 80% so với trước đây (tháng 3 năm 2007), chỉ số VN-Index đã giảm khoảng 60% so với đầu năm 2008 nhưng lượng cầu vẫn đứng ở mức thấp kỷ lục.

Về thị trường bất động sản, từ tháng 3 đến nay, giá nhà, đất trên địa bàn đã giảm 30%-50% so với thời điểm cuối năm 2007 và có xu hướng tiếp tục giảm trong thời gian tới. Nhiều nhà đầu tư phải bán bất động sản để trả nợ ngân hàng, tất toán hợp đồng vay vốn và nhiều người có nguy cơ mất khả năng trả nợ ngân hàng, trong khi số người mua rất thấp. Nhiều ngân hàng cũng đang phải đối phó với việc thu hồi vốn các khoản vay dài hạn mua nhà, đất với tài sản thế chấp là bất động sản.

Trong bối cảnh đó, tại TPHCM có bốn ngành dịch vụ vẫn tiếp tục tăng trưởng cao là tài chính - ngân hàng, du lịch, bưu chính - viễn thông và vận tải - dịch vụ cảng - kho bãi. Riêng đối với công nghiệp, giá trị sản xuất công nghiệp trên địa bàn tăng 13,4% (cùng kỳ tăng 12,6%).

Sản xuất của một số ngành công nghiệp có hàm lượng khoa học - công nghệ và giá trị gia tăng cao, tiếp tục phát triển theo đúng định hướng chuyển dịch cơ cấu của TP, đó là cơ khí chế tạo tăng 18,9%; điện tử - công nghệ thông tin tăng 39,1%; hóa chất và các sản phẩm từ hóa chất tăng 11,6%, sản phẩm từ cao su plastic tăng 17,8%.

Qua hơn 2 năm triển khai Chương trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tỷ trọng giá trị sản xuất 4 ngành công nghiệp mũi nhọn (cơ khí chế tạo, hóa chất, điện tử - công nghệ thông tin và chế biến tinh lương thực thực phẩm) tăng từ 55,3% lên 58,0%; các ngành khác giảm từ 44,7% còn 42%.

Đánh giá chung về khoa học công nghệ, “báo cáo tình hình kinh tế - xã hội TP 6 tháng đầu năm và các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm 6 tháng cuối năm 2008” nhận xét rằng, hoạt động khoa học - công nghệ được triển khai tích cực, đóng góp cho sự phát triển các ngành sản xuất mũi nhọn và công nghệ cao như cơ khí, tự động hóa và vật liệu phục vụ hiện đại hóa các ngành công nghiệp, nông nghiệp và an ninh - quốc phòng.

Cần những giải pháp

Biến động của thị trường rõ ràng đã đặt nhiều doanh nghiệp, cơ sở sản xuất trước vấn đề cạnh tranh khốc liệt. Việc thị trường khó khăn nhưng sản xuất của một số ngành công nghiệp có hàm lượng khoa học - công nghệ và giá trị gia tăng cao tiếp tục phát triển, cho thấy trong bối cảnh thị trường hiện nay, việc gia tăng hàm lượng chất xám vào sản phẩm rất cần thiết.

Được biết, trong 6 tháng đầu năm vừa qua, các hoạt động khoa học công nghệ vẫn diễn ra khá sôi nổi. Chợ công nghệ - thiết bị trên mạng đã thu hút các tổ chức, cá nhân tham gia chào bán 5.766 công nghệ và thiết bị, 3.670 lượt liên hệ giao dịch trong kỳ. “Chợ phiên” TechMart tại Đắc Lắc đã thu hút hàng trăm doanh nghiệp tham gia, với giá trị giao dịch lớn, được đánh giá là thành công ngoài dự kiến…

Về phía quản lý nhà nước, chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất - chất lượng - hội nhập đã hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng 69 tiêu chuẩn cơ sở và tư vấn công bố phù hợp tiêu chuẩn nhiều ngành hàng: mỹ phẩm, hóa - nhựa - cao su, văn phòng phẩm, cơ - điện, vật liệu xây dựng…; tư vấn 21 doanh nghiệp áp dụng ISO 9001: 2000, 5S, SA 8000, ISO/IEC 17025; tổ chức 17 lớp đào tạo về ISO 9001:2000, 5S, ISO 14000 và pháp chế tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng.

Về công tác quản lý sở hữu trí tuệ, đã hướng dẫn thủ tục và tham vấn về sở hữu trí tuệ cho 433 hồ sơ đăng ký các loại. Đang triển khai Chương trình hành động hợp tác phòng và chống xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ (Chương trình 168) giai đoạn 2006-2010 tại TP.

Thế nhưng, những đóng góp quan trọng nhất mà khoa học công nghệ cần làm và phải làm, không phải là những báo cáo dễ dàng được thống kê thành những con số như vậy. Trong bối cảnh nền kinh tế đang có nhiều bất ổn, giá cả nhiều mặt hàng tăng cao, thì việc đổi mới công nghệ, gia tăng hàm lượng chất xám vào sản xuất để tiết giảm nhân công và nguyên vật liệu.

Hiện Sở KHCN đang triển khai chương trình điều tra, nghiên cứu hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ công nghiệp tại hơn 500 doanh nghiệp trong các khu chế xuất – khu công nghiệp. Một hướng tăng cường hàm lượng chất xám vào sản xuất khác cũng đang được triển khai là việc tăng cường quản lý khoa học công nghệ cấp quận huyện, qua đó tăng cường hàm lượng chất xám trong hỗ trợ sản xuất tại các địa phương. Cụ thể, là những khảo sát, tính toán để tìm giải pháp hỗ trợ làng nghề truyền thống bánh tráng Củ Chi.

Khi nền kinh tế thế giới biến động lớn, thách thức đặt ra càng nhiều cho các nhà sản xuất. Đó là thách thức làm sao để sản xuất tốt hơn, đỡ tốn kém hơn. Đối với các nhà khoa học, điều đó chẳng phải đồng nghĩa với việc họ đang đứng trước những đơn đặt hàng?

MINH TÚ