Dự án cải tạo mở rộng sản xuất giai đoạn 2 thuộc Công ty Gang thép Thái Nguyên được Thủ tướng phê duyệt chủ trương đầu tư năm 2005. Trong đó, TISCO là chủ đầu tư, Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNS) tổ chức thẩm định, xem xét phê duyệt. Dự án giai đoạn 2 này có tổng mức đầu tư hơn 3,8 nghìn tỷ đồng, chia làm 2 gói (Gói thầu mỏ sắt Tiến Bộ và Gói thầu EPC dây chuyền công nghệ luyện kim). Để triển khai, đã thông qua hình thức đấu thầu mở rộng, tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) trúng thầu với giá 160,9 triệu USD.
Nhiều sai phạm tại Công ty Gang thép Thái Nguyên TISCO đã “bỏ ngoài tai” ý kiến của các bộ, ngành cho rằng không có cơ sở điều chỉnh tổng mức đầu tư. TISCO vẫn ký quyết định điều chỉnh là cố ý vi phạm các quy định của pháp luật về đầu tư.
Đối với VNS, TTCP cho rằng là đại diện chủ sở hữu vốn tại TISCO nhưng VNS không làm đầy đủ trách nhiệm, đã có những vi phạm, khuyết điểm là chấp thuận nội dung báo cáo nghiên cứu tiền khả thi do TISCO lập chưa đầy đủ cơ sở trình Bộ Công Thương, Thủ tướng Chính phủ.
Liên quan tới dự án trên, Bộ Công Thương (trước đây là Bộ Công nghiệp) cũng chưa thực hiện đầy đủ chức năng nhiệm vụ được giao, đã có những khuyết điểm, vi phạm, như không yêu cầu TISCO, VNS lập thiết kế cơ sở để thẩm định theo quy định; thiếu kiểm tra, giám sát TISCO, VNS trong việc thẩm định báo cáo đầu tư trình Thủ tướng Chính phủ khi chưa đảm bảo các điều kiện để triển khai dự án (nguồn vốn, nguồn nguyên liệu, cơ sở xác định tổng mức đầu tư…).
Đối với Tổng thầu Trung Quốc (MCC) sau 18 tháng kể từ khi ký hợp đồng với TISCO, MCC không thực hiện các điều khoản đã cam kết trong hợp đồng, chậm bàn giao thiết bị; không thực hiện đổi tên đơn vị hưởng và gia hạn bảo lãnh thực hiện hợp đồng cho TISCO… Theo TTCP, đơn vị thầu này cung cấp nhiều máy móc, thiết bị có giá trị nhưng sai khác về quy cách chủng loại, xuất xứ, tên nhà cung cấp, mã hiệu, thông số kỹ thuật,… không đúng với hợp đồng và có nhiều sai phạm khác.
Cùng với đó, Viện Kinh tế xây dựng có khuyết điểm tư vấn thẩm tra dự toán nhiều hạng mục để TISCO phê duyệt thiếu cơ sở (chưa thực hiện kiểm tra tính đúng đắn của việc áp dụng đơn giá định mức, vận dụng định mức đơn giá…); giao nhận hồ sơ dự toán chưa thực hiện theo tiến độ hợp đồng; chưa thực hiện kiểm tra tính đúng đắn của việc áp dụng định mức đơn giá; áp dụng một số định mức khi chưa được cấp có thẩm quyền thỏa thuận công bố theo quy; xác định giá trị dự toán khi thẩm định chưa thực hiện theo quy định. Bên cạnh đó, Tổng Công ty Tư vấn Xây dựng Việt Nam (VNCC) cũng chịu trách nhiệm trong những sai phạm liên quan tới dự án.
Với những sai phạm, khuyết điểm từ các bộ, ngành, đơn vị thực hiện dự án, TTCP kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xử lí về kinh tế. Cụ thể, kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Công thương chỉ đạo VNS, TISCO thu hồi của MCC các khoản tiền thuế TISCO đã nộp; các khoản chi phí xếp dỡ, bảo quản thiết bị; tiền đã chi cho các tổ chức, cá nhân sai quy định…
Kiến nghị giao Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Kế hoạch và Đầu tư rà soát, xử lý những tồn tại, áp dụng cơ chế giảm lãi vay phát sinh trong thời gian dự án dừng thi công, TISCO không có khả năng thanh toán, báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho ý kiến xử lý những vướng mắc. Đồng thời, TTCP kiến nghị chuyển Cơ quan Điều tra, Bộ Công an khẩn trương điều tra những vi phạm có dấu hiệu hình sự với những sai phạm trên.
