Đại hội đại biểu Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Hồ Chí Minh lần này diễn ra trong thời điểm thành phố cùng cả nước tổ chức nhiều hoạt động thiết thực kỷ niệm 108 năm ngày Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước (5-6-1911) và kỷ niệm 50 năm thực hiện “Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh”, vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc ta, Người sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam, sáng lập và lãnh đạo Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam (nay là Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam), Người đã kế thừa và phát huy truyền thống đại đoàn kết, nguồn sức mạnh vô địch của cả dân tộc ta trong lịch sử hàng ngàn năm của dân tộc.
Trong không khí phấn khởi của tháng sáu lịch sử, Đại hội đại biểu Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Hồ Chí Minh lần thứ XI càng thể hiện lòng yêu nước nồng nàn của các tầng lớp nhân dân thành phố, phát huy truyền thống năng động, sáng tạo, quyết tâm chung sức, chung lòng vượt qua mọi khó khăn, thử thách để xây dựng, bảo vệ và phát triển thành phố, làm cho cuộc sống của mọi người, mọi nhà ngày càng ấm no, hạnh phúc.
Năm năm qua, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố và các tổ chức thành viên đã nỗ lực phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, khơi dậy lòng yêu nước, đẩy mạnh các phong trào thi đua thực hiện các cuộc vận động đã thu hút đông đảo nhân dân tham gia thực hiện nhiệm vụ phát triển và bảo vệ thành phố; đưa nghị quyết, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước đi vào cuộc sống; tiếp tục phát huy dân chủ, tăng cường giám sát, phản biện, qua đó là cầu nối để nhân dân góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền; tích cực, chủ động hơn trong tham gia chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, đa dạng hóa các hình thức tập hợp Nhân dân với trọng tâm hướng về cơ sở; củng cố và phát huy ngày càng tốt hơn vai trò của Ban công tác Mặt trận tại các khu phố, ấp; đưa các cuộc vận động, các phong trào xã hội đến cộng đồng dân cư, hộ gia đình. Các cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng Nông thôn mới - Đô thị văn minh”, “Vì biển đảo quê hương - Vì tuyến đầu Tổ quốc”, “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”… đã góp phần thay đổi diện mạo nông thôn tại 5 huyện, xây dựng mỹ quan đô thị, khơi dậy và phát huy lòng yêu nước, tự tôn dân tộc, tinh thần tự lực, tự cường trong sản xuất, tiêu dùng hàng Việt, hướng về biên giới, biển đảo. Phát huy truyền thống đoàn kết, nhân ái thông qua Chương trình “Vì người nghèo” đã vận động quà, tiền với giá trị trên 700 tỷ đồng, góp phần chăm lo tốt hơn về vật chất, tinh thần cho người nghèo thành phố; từ việc hỗ trợ phương tiện làm ăn, trợ vốn học nghề, kinh doanh đến hỗ trợ học bổng Nguyễn Hữu Thọ, xây dựng nhà tình thương… góp phần cùng thành phố đảm bảo các chính sách an sinh xã hội. Đặc biệt là việc tiếp tục đẩy mạnh “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” được Nhân dân đồng tình hưởng ứng và làm theo với nhiều giải pháp, cách làm sáng tạo phù hợp với điều kiện của thành phố.
Vị thế của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố ngày càng được khẳng định trong đời sống xã hội và có những đóng góp quan trọng vào sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển thành phố. Các tổ chức chính trị - xã hội, các tầng lớp Nhân dân, các cá nhân tiêu biểu trong các dân tộc, tôn giáo, trí thức, doanh nhân, người Việt Nam ở nước ngoài đang làm việc, sinh sống tại thành phố đã phát huy khả năng, tiềm lực của tổ chức, của giới, của cộng đồng mình trong các hoạt động, từ phát triển giáo dục, chăm sóc sức khỏe Nhân dân, nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ đến sản xuất - kinh doanh, vượt qua nghèo khó, làm giàu chính đáng, các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, đền ơn đáp nghĩa, xã hội từ thiện, bảo đảm quốc phòng - an ninh, đối ngoại nhân dân.
Mặt trận đã tích cực vận động nhân dân tham gia xây dựng và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, phát huy quyền làm chủ trực tiếp trong các công việc ở địa phương, đồng thời góp ý kiến xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, bao gồm cả việc tham gia xây dựng các chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước, giám sát, góp ý xây dựng đối với cấp ủy, cán bộ, đảng viên, thực hiện Quy định 1374 của Ban Thường vụ Thành ủy về quy trình giải quyết thông tin phản ánh liên quan các tập thể, cá nhân suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, vi phạm quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Đặc biệt, Mặt trận đã làm tốt công tác tổ chức, vận động nhân dân thực hiện thắng lợi cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2016 - 2021. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp của thành phố và các tổ chức thành viên đã tổ chức các hội nghị phản biện xã hội, góp ý đối với các dự án luật, các đề án, kế hoạch và chính sách của Ủy ban nhân dân các cấp. Đặc biệt, Mặt trận Tổ quốc thành phố đã tổ chức phản biện xã hội đối với các đề án, kế hoạch liên quan đến việc thực hiện các cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Hồ Chí Minh theo Nghị quyết số 54/2017/QH14 của Quốc hội, với sự tham gia tích cực và đã có nhiều ý kiến đóng góp, phản biện sâu sắc, thể hiện tâm huyết, trách nhiệm của các thành viên Hội đồng tư vấn, Ban tư vấn, các chuyên gia, nhà khoa học.
Mặt trận Tổ quốc cũng đã chú trọng đổi mới phương thức hoạt động, hướng mạnh về cơ sở. Các ban công tác Mặt trận ở khu dân cư thực sự là lực lượng nòng cốt trong công tác vận động nhân dân, đã tạo mối liên kết hiệu quả trong hệ thống chính trị ở cơ sở. Vai trò chủ động của Mặt trận trong việc xây dựng quy chế, chương trình phối hợp với chính quyền và các tổ chức thành viên đã hỗ trợ tích cực cho việc triển khai các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, tăng cường đoàn kết, đồng thuận xã hội và giúp cấp ủy, chính quyền các cấp rút ra được nhiều kinh nghiệm trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo. Các tổ chức thành viên của Mặt trận đã động viên, phát huy tính sáng tạo của các đoàn viên, hội viên xây dựng các mô hình tổ chức thi đua lao động sáng tạo tại các cơ quan, doanh nghiệp, trường học, bệnh viện, các mô hình nhân dân tự quản, giữ gìn trật tự trị an, bảo vệ môi trường, phát triển văn hóa, khuyến học, chăm sóc những hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn ở địa bàn dân cư... Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố, quận, huyện, phường, xã, thị trấn và Ban công tác Mặt trận ở khu phố, ấp đã thực sự trở thành mái nhà chung để mọi tầng lớp nhân dân, mọi dân tộc, tôn giáo, mọi lứa tuổi và kiều bào ta ở nước ngoài phát huy lòng yêu nước, ý chí, trí tuệ và khả năng của mình để xây dựng, bảo vệ đất nước, chăm lo cho cuộc sống của người dân, tham gia xây dựng Đảng, chính quyền vững mạnh, tăng cường quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước.
Thay mặt Ban Chấp hành Đảng bộ thành phố, tôi nhiệt liệt hoan nghênh và chân thành cảm ơn Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố, các tổ chức thành viên và khối đại đoàn kết toàn dân tộc đã và đang có những đóng góp quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và phát triển thành phố Hồ Chí Minh thân yêu của chúng ta.
Bên cạnh những thành tựu và đóng góp to lớn nêu trên, công tác Mặt trận cũng còn những hạn chế cần được quan tâm phân tích, đánh giá, tìm ra nguyên nhân, nhất là nguyên nhân chủ quan và rút ra bài học kinh nghiệm, từ đó đề ra các giải pháp khắc phục trong nhiệm kỳ mới.
Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế lớn nhất của cả nước: với diện tích bằng 0,6% diện tích cả nước, dân số bằng 9,5% dân số cả nước, thành phố đóng góp 24% tổng sản phẩm nội địa, 27% thu ngân sách quốc gia; có năng suất lao động cao nhất cả nước, gấp 2,9 bình quân cả nước. Thành phố là địa phương thu hút đầu tư nước ngoài lớn nhất nước. Cơ cấu kinh tế dịch vụ - công nghiệp thành phố chiếm trên 99% kinh tế thành phố. Thành phố Hồ Chí Minh cũng là địa phương có dân số đông nhất cả nước, có nhiều dân tộc, nhiều tôn giáo, có gần 100.000 người nước ngoài đang sinh sống và làm việc tại đây; bình quân hiện nay, cứ 5 năm thành phố Hồ Chí Minh tăng thêm khoảng 1 triệu người, cũng tăng thêm 1 triệu xe máy. Thành phố Hồ Chí Minh là một trung tâm văn hóa phía Nam và của cả nước; là đầu mối giao lưu quốc tế của Việt Nam, có mối quan hệ gia đình với hàng triệu người Việt Nam ở nước ngoài. Thực tiễn những năm qua cho thấy thành phố Hồ Chí Minh luôn là mục tiêu của các thế lực thù địch gây mất ổn định chính trị xã hội, phá hoại khối đại đoàn kết, phá hoại sự phát triển kinh tế - xã hội.
Những đặc điểm của thành phố Hồ Chí Minh vừa là nền tảng xã hội, kinh tế, chính trị cho hoạt động Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đồng thời đòi hỏi nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phải phù hợp với đặc điểm, nhiệm vụ và thách thức của thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.
Xuất phát từ vai trò và nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc, trên cơ sở Chương trình hành động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố nhiệm kỳ 2019 - 2024 đã trình Đại hội hôm nay, tôi xin nhấn mạnh thêm một số vấn đề sau đây để Đại hội nghiên cứu, thảo luận:
Một là, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố cần tiếp tục thực hiện sứ mệnh thiêng liêng là thường xuyên củng cố và phát huy đại đoàn kết toàn dân tộc trong điều kiện mới. Một nhiệm vụ bao trùm, quan trọng hàng đầu của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Hồ Chí Minh trong nhiệm kỳ mới là tiếp tục xây dựng và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tập hợp rộng rãi mọi tầng lớp nhân dân, bảo đảm sự đồng thuận, thống nhất cao về tư tưởng và hành động. Do đó, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố và các tổ chức thành viên, các cá nhân tiêu biểu của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp cần thường xuyên củng cố nhận thức và hành động của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân về chính sách đại đoàn kết toàn dân tộc của Đảng; giáo dục lòng yêu nước trong Nhân dân, tổ chức các phong trào thi đua, lao động sáng tạo xây dựng, phát triển và bảo vệ thành phố Hồ Chí Minh. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố cần sâu sát hơn, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của các giới, các tầng lớp Nhân dân, thông tin kịp thời về tình hình phát triển của đất nước, thành phố, đập tan các luận điệu tuyên truyền, xuyên tạc, nói xấu, kích động của các thế lực thù địch; lấy mục tiêu “phát huy lòng yêu nước của mỗi người dân Việt Nam, mỗi người dân thành phố Hồ Chí Minh vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” làm điểm tương đồng để phát huy mạnh mẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng thành phố Hồ Chí Minh thành “thành phố có chất lượng sống tốt, năng suất lao động cao, văn minh, hiện đại, nghĩa tình”.
Hai là, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chính là một phương thức phát huy cao nhất quyền làm chủ của Nhân dân, thực hiện Hiến pháp: “Tất cả quyền lực của Nhà nước thuộc về Nhân dân”.
Là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, tầng lớp xã hội, dân tộc, tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tổ chức có điều kiện tốt nhất hiện thực hóa liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức - Hiện thực hóa thể chế chính trị của đất nước chúng ta: “Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Nhân dân làm chủ, tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức” (Điều 2 Hiến pháp năm 2013).
Là thành phố có lượng công nhân, doanh nghiệp đông nhất cả nước, có lực lượng trí thức lớn thứ hai cả nước, có quan hệ rộng lớn với kiều bào, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Hồ Chí Minh cần nghiên cứu, đề xuất các cơ chế phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức thành viên, các cá nhân tiêu biểu dưới sự hiệp thương của Mặt trận để làm tốt vai trò làm chủ của nhân dân: làm cho dân bớt khổ, làm cho cuộc sống của nhân dân hạnh phúc hơn phải trở thành mệnh lệnh từ trái tim của mỗi cán bộ, đảng viên như Bác Hồ đã viết trong Di chúc: “Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”.
Ba là, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Hồ Chí Minh cần tiếp tục kiên định, sáng tạo thực hiện nhiệm vụ giám sát, phản biện xã hội mà Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 2015 và Quyết định 217 của Bộ Chính trị về quy chế giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội đã quy định.
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tổ chức lớn mạnh nhất, bên cạnh 5 tổ chức chính trị - xã hội có trách nhiệm và có quyền giám sát các cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan của Đảng, cơ quan nhà nước, cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức trong việc chấp hành đường lối của Đảng, chủ trương, chính sách và pháp luật của Nhà nước. Vì vậy, bên cạnh việc xây dựng chương trình giám sát hàng năm của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, đề nghị Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố nghiên cứu, phối hợp với các ban Thành ủy xây dựng thực hiện thí điểm Mặt trận Tổ quốc Việt Nam giám sát tổ chức Đảng ở cơ sở trình Ban Thường vụ Thành ủy ban hành và triển khai trong năm 2020.
Bốn là, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ việc tổ chức các cuộc vận động, phong trào thi đua yêu nước do Mặt trận Tổ quốc chủ trì trên cơ sở phối hợp với các tổ chức thành viên và chính quyền cùng cấp như: Cuộc vận động toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh; Cuộc vận động người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam; Cuộc vận động người dân thành phố Hồ Chí Minh không xả rác ra đường, kênh rạch vì thành phố sạch và giảm ngập nước...
Năm 2018, thành phố đã hoàn thành trước 2 năm Chương trình giảm nghèo của thành phố Hồ Chí Minh, tỷ trọng nông nghiệp trong kinh tế thành phố chỉ còn chiếm dưới 0,8% cơ cấu kinh tế thành phố. Vì vậy, bên cạnh việc tiếp tục tham gia vào các hoạt động giảm nghèo, phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở thành phố, tham gia giảm nghèo ở các tỉnh thì phong trào thi đua của Mặt trận Tổ quốc thành phố Hồ Chí Minh cần tập trung cao độ chính là tổ chức phong trào thi đua lao động sáng tạo của hơn 4,5 triệu lao động thành phố ở mọi ngành nghề, mọi tầng lớp để phát triển dịch vụ và công nghiệp thành phố, để thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục dẫn đầu về năng suất lao động trong cả nước, đi đầu trong việc thực hiện đô thị thông minh, triển khai khu đô thị sáng tạo phía Đông thành phố.
Thành phố Hồ Chí Minh phải đi đầu trong việc phát huy nguồn lực sáng tạo to lớn nhất là 4,5 triệu lao động để thực hiện cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 trên địa bàn thành phố; thành phố Hồ Chí Minh cần đi đầu thực hiện chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế lần thứ 2: từ “chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng giảm nông nghiệp, tăng dịch vụ và công nghiệp trên cơ sở ứng dụng thành tựu của cơ khí hóa, tin học hóa, tự động hóa” sang “chuyển dịch cơ cấu ngành nghề trong dịch vụ và công nghiệp trên cơ sở đẩy mạnh ứng dụng tổng hợp các thành tựu tự động hóa, internet, vật liệu mới, trí tuệ nhân tạo, sản xuất kinh doanh, cung cấp dịch vụ và quản lý trên không gian mạng, sống và làm việc trên 2 không gian (không gian thực và không gian mạng), thực hiện kết nối internet và vạn vật, kết nối người - máy - thiết bị đầu cuối và thực hiện kinh tế xoay vòng”. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố cần tổ chức các cuộc trao đổi rộng rãi, sâu sắc với sự tham gia của các giới kinh doanh, khoa học, giáo dục, các đoàn thể, bà con người Việt Nam ở nước ngoài cùng các cơ quan nhà nước để làm rõ phương thức tổ chức phong trào thi đua lao động sáng tạo trong thành phố thời kỳ 2020 - 2030, thi đua sáng tạo của người Việt Nam, của người dân thành phố Hồ Chí Minh trong thời kỳ cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và hội nhập quốc tế mạnh mẽ.
Năm là, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng các tổ chức thành viên cần đi đầu trong việc vận động toàn xã hội chăm lo, xây dựng gia đình hạnh phúc. Gia đình là nền tảng của xã hội Việt Nam hàng ngàn năm, là nền tảng xã hội và chính trị của mỗi người Việt Nam trong chiến tranh, trong xây dựng lại đất nước sau chiến tranh và trong phát triển của xã hội hiện nay. Ngày nay, với sự phát triển bùng nổ internet và các dịch vụ trên mạng, đây là cơ hội vừa để phát triển kinh tế, dịch vụ, đồng thời cũng là cơ hội để xây dựng cuộc sống gia đình và cá nhân hạnh phúc hơn. Tuy nhiên, kinh nghiệm quốc tế đã chỉ ra rằng, một khi lao động quá mức, làm việc quá mức, không còn thời gian cho gia đình, điều kiện xã hội chăm lo cho trẻ em, gia đình không tương thích thì mục tiêu phát triển kinh tế tối đa bằng mọi giá trong trung hạn sẽ dẫn tới kết quả bất lợi trong dài hạn, có tính khủng hoảng xã hội. Đó là xu hướng người trưởng thành không thành lập gia đình, có gia đình nhưng không có con làm cho dân số giảm, lực lượng lao động giảm, dần hình thành xã hội không gia đình ở trên 50% dân cư. Nếu không đảo ngược được xu thế này thì các quốc gia sẽ tiêu vong sau vài trăm năm. Đây là bài học của nhiều nước như Nhật Bản, Hàn Quốc. Bài học về quốc gia thành công về kinh tế trung hạn nhưng có nguy cơ lâm vào khủng hoảng xã hội trong dài hạn chính là những cảnh báo phát triển xã hội hiện nay của Việt Nam. Đất nước phát triển bền vững về kinh tế, xã hội thì phải bền vững về gia đình, bền vững về dân số, bền vững về văn hóa, lao động. Tôi đề nghị Đại hội Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố cần thảo luận và xây dựng cho nhiệm kỳ XI một đề án về Xây dựng và hỗ trợ xây dựng gia đình hạnh phúc, phát huy, gìn giữ văn hóa dân tộc trong điều kiện cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và hợp tác quốc tế mạnh mẽ của thành phố Hồ Chí Minh.
