Chất lượng nước mặt được cải thiện… nhưng?
Theo Sở TN-MT TPHCM, báo cáo chất lượng nước sông tại 21 vị trí quan trắc chất lượng nước trên hệ thống sông Sài Gòn - Đồng Nai tại các vị trí lấy nước cấp sinh hoạt đều đạt quy chuẩn sử dụng cho mục đích cấp nước sinh hoạt - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước mặt QCVN 08-MT:2015/BTNMT, cột A. Chất lượng nước mặt tại các khu vực kênh rạch có các công trình nạo vét, cải tạo, chỉnh trang đô thị như Nhiêu Lộc - Thị Nghè, Đôi - Tẻ, Tàu Hủ - Bến Nghé… đã có chuyển biến tốt hơn. Đối với vùng kênh rạch giáp ranh liên tỉnh như Thầy Cai - Cần Giuộc, kênh liên vùng vẫn còn dấu hiệu ô nhiễm, chưa được cải thiện đối với chỉ tiêu DO (oxy hòa tan), chỉ tiêu vi sinh Coliform, TSS (chất rắn lơ lửng). Có thể thấy rằng, các kênh rạch ở TPHCM đang phải tiếp nhận hàng trăm ngàn tấn rác thải và một lượng lớn nước thải chưa qua xử lý. Cùng với tình trạng san lấp, lấn chiếm vô tội vạ…, kênh rạch TPHCM đang bị ô nhiễm nặng càng có nguy cơ biến mất hoàn toàn.
Ở rạch Văn Thánh (Bình Thạnh), rác thải khá nhiều, nước luôn có màu đen kịt, gần đây lại xuất hiện khá nhiều lục bình. Hầu như mọi rác thải, nước thải của người dân sống quanh khu vực này đều thẳng ra kênh. Kênh 19-5 nối dài (Tân Bình - Tân Phú - Bình Tân) cũng bị ô nhiễm nhiều năm qua, khi rất nhiều cống xả thải của nhà máy, nhà dân trong khu vực này đổ thẳng ra kênh. Tình trạng này cũng đang diễn ra tại kênh Phạm Văn Bạch (Tân Bình), khi khu vực này có nhiều nguồn thải từ các hộ kinh doanh dịch vụ rửa xe, sản xuất kim loại, giặt ủi, nhà hàng ăn uống…
Nhiều ý kiến cho rằng, mỗi năm, TPHCM đầu tư hàng ngàn tỷ đồng cho công tác cải tạo kênh rạch và bảo vệ môi trường; trong khi ý thức của một bộ phận dân cư còn thấp khiến chất lượng nguồn nước mặt chưa được cải thiện triệt để.
Đồng bộ các giải pháp
Theo nhận định của Sở TN-MT TPHCM, năm 2020, tuy có thể hoàn thành các chỉ tiêu về đầu tư xử lý nước thải công nghiệp và bệnh viện, có chương trình chỉnh trang và phát triển đô thị di dời các nhà ven kênh rạch hoặc phối hợp tỉnh giáp ranh kiểm soát nguồn thải ra kênh rạch liên tỉnh, nhưng vẫn không thể đạt chỉ tiêu giảm 90% tải lượng chất ô nhiễm vượt chuẩn thải vào nguồn nước mặt do không thể thực hiện được chỉ tiêu 80% nước thải đô thị được thu gom xử lý đạt quy chuẩn. Các doanh nghiệp sản xuất có quan tâm đầu tư cải tiến quy trình công nghệ, xây dựng hệ thống xử lý môi trường, tuy nhiên đa phần quy mô nhỏ, vừa ở vừa sản xuất kinh doanh hoặc thuê mướn mặt bằng từ nhà dân để kinh doanh (diện tích và quy mô nhỏ, thời gian thuê ngắn) nên khó đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải tại địa điểm hoạt động. Ngoài ra, văn bản pháp luật quy định về quy trình thủ tục cưỡng chế thực hiện quyết định xử lý vi phạm về môi trường chưa có hướng dẫn cụ thể từ Trung ương nên việc xử lý vi phạm còn lúng túng.
Theo ông Nguyễn Toàn Thắng, Giám đốc Sở TN-MT TPHCM, trong giai đoạn 2020-2025, thành phố tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp, như đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm giữ gìn vệ sinh môi trường và ý thức chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường của cộng đồng và doanh nghiệp; khuyến khích việc sử dụng công nghệ, thiết bị tiên tiến trong sản xuất, kinh doanh để giảm thiểu chất thải, bảo vệ và cải thiện chất lượng môi trường sinh thái. Thực hiện phủ kín trên địa bàn thành phố mạng lưới quan trắc chất lượng nguồn nước sông và kênh rạch, đảm bảo yêu cầu theo dõi, đánh giá hiện trạng và dự báo diễn biến chất lượng nguồn nước; xây dựng và duy trì hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu về môi trường.
UBND các quận huyện cần kiểm tra giám sát tình hình xử lý nước thải của các cơ sở sản xuất không có hệ thống xử lý nước thải; buộc các đơn vị có hệ thống xử lý chưa đạt theo quy chuẩn phải đầu tư, cải tạo hệ thống đảm bảo đạt theo quy chuẩn Việt Nam hiện hành. TPHCM cũng sẽ tăng cường việc thanh tra, kiểm tra thực hiện công tác quản lý, sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường; kiểm tra sau cấp phép đối với hoạt động, sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải vào nguồn nước, nhất là lưu vực hệ thống sông Đồng Nai; kiểm tra về bảo vệ môi trường đối với các doanh nghiệp, trọng tâm là kiểm tra việc thu gom, xử lý chất thải, kiểm tra việc vận hành hệ thống xử lý nước thải.
