Kiểm soát hoạt động của xe cá nhân

TPHCM và Hà Nội - 2 thành phố lớn của Việt Nam đã và đang đối mặt với các vấn nạn nêu trên, đã có nhiều nghiên cứu, nhiều chương trình với kỳ vọng kiểm soát tốt hoạt động của xe cá nhân, tạo điều kiện cho xe công cộng phát triển. 

Đi từng bước một

“Đi từng bước một” đó là cách mà nhiều chuyên gia đã góp ý cho TPHCM và Hà Nội trong việc thực hiện mục tiêu này.

Những bước đầu tiên, theo GS-TS Nguyễn Trọng Hòa, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM, nên là những bước đơn giản, khả năng thực hiện “trong tầm tay” và dễ thuyết phục người dân đồng tình ủng hộ. “Tập” cho người dân có thói quen đi bộ có thể là bước đầu tiên. Hãy cung cấp cho người dân bằng chứng khoa học rằng đi bộ rất có lợi cho sức khỏe và song song với đó là tạo điều kiện cho người dân đi bộ bằng cách giữ cho vỉa hè thông thoáng, trồng nhiều cây xanh tạo bóng mát. Người dân hiểu được lợi ích của đi bộ, chắc chắn sẽ ủng hộ thành phố sắp xếp lại việc buôn bán trên vỉa hè. Đồng thời sẽ có không ít người, doanh nghiệp sẵn sàng ủng hộ thành phố kinh phí để tu bổ vỉa hè cho tốt hơn.

TPHCM hiện có hơn 1,5 triệu m² vỉa hè nhưng chất lượng không đồng đều. Có nơi vỉa hè được lát đá granit rất đẹp, có nơi xuống cấp trầm trọng. Việc tu bổ vỉa hè phục vụ nhu cầu đi bộ không cần lót bằng những loại vật liệu đắt tiền, đơn giản chỉ là gạch tàu hoặc thân thiện hơn với môi trường là gạch con sâu. 

Người dân có thói quen đi bộ sẽ là cơ sở ban đầu cực kỳ quan trọng cho việc phát triển vận tải hành khách công cộng, bởi để đi đến các trạm xe buýt, người ta phải đi bộ (trừ trường hợp người dân từ nơi xa đến bằng xe cá nhân, sau đó muốn gửi xe cá nhân để đi xe công cộng). Trồng thêm cây xanh có tán để che nắng, hoặc làm các giàn cho dây leo mọc, phủ kín vỉa hè là bước tiếp theo nên làm để người dân thoải mái đi bộ trong mùa hè nóng nực và qua đó cũng là để giảm ô nhiễm môi trường cho thành phố. 

Phương tiện giao thông cá nhân quá nhiều tại TPHCM. Ảnh: THÀNH TRÍ

Theo ông Phùng Đăng Hải, Tổng giám đốc Liên hiệp Hợp tác xã Xe buýt TPHCM - đơn vị chuyên chở tới khoảng 40% sản lượng hành khách của thành phố, việc đảm bảo lộ trình cho xe buýt có ý nghĩa cực kỳ quan trọng trong việc thu hút hành khách. Thời gian qua, sản lượng hành khách vận chuyển được của đơn vị sụt giảm nghiêm trọng vì có tới 80% chuyến xe buýt không đảm bảo lộ trình.

Kiên trì, bản lĩnh và minh bạch

Cách nay hơn 10 năm, TPHCM đã từng triển khai 3 làn đường ưu tiên cho xe buýt trên 3 tuyến đường huyết mạnh của thành phố. Hiệu quả hoạt động của 3 tuyến này, đặc biệt tuyến xe buýt trên đường Trần Hưng Đạo từ quận 1 tới quận 5, rất cao. Quan trọng hơn nữa, gần như không có tai nạn giao thông xảy ra trên các tuyến xe buýt này dù lưu thông trên làn đường ưu tiên thì xe buýt đi ngược chiều với các loại xe khác. Thế nhưng, trước sự không đồng tình của nhiều hộ dân sống dọc các tuyến đường này, họ cho rằng xe buýt đi ngược chiều như vậy không an toàn, thành phố đã buộc phải cho các tuyến buýt nói trên ngưng hoạt động. Nhắc lại chuyện này để thấy rằng, tổ chức lại giao thông theo hướng ưu tiên cho xe công cộng cần sự dũng cảm của những người thực hiện. 

Thạc sĩ Lê Trung Tính cho hay, trong nhiều chuyến đi học tập kinh nghiệm phát triển vận tải hành khách công cộng ở nước ngoài, nhất là tại các nước đang phát triển như Việt Nam, ông được biết thị trưởng của nhiều thành phố trên thế giới đã phải đặt cược sinh mệnh chính trị của mình vào việc hạn chế hoạt động của xe cá nhân để tạo điều kiện cho xe công cộng phát triển.

Dùng các giải pháp kinh tế để hạn chế ô tô cá nhân vào trung tâm trong giờ cao điểm đã được thực hiện rất thành công ở Singapore cũng như nhiều thành phố khác trên thế giới. Học tập kinh nghiệm này, TPHCM đã chấp thuận cho một đơn vị tư vấn nghiên cứu việc thu phí ô tô vào khu trung tâm trong giờ cao điểm. Đề án nghiên cứu đã được triển khai thực hiện gần xong, thế nhưng, không rõ vì lý do gì đã tạm ngưng.

Trước nhiều ý kiến băn khoăn, thậm chí phản đối, thành phố đang xem xét lại đề án này. Tất nhiên sự cẩn trọng là cần thiết! Song, với thực tế khu vực trung tâm thành phố có đến 65% tuyến đường bề rộng mặt đường dưới 10m, cấu tạo lại theo dạng ô bàn cờ với các nút giao thông dày đặc, tỷ lệ diện tích đất dành cho giao thông trong diện tích đất xây dựng chỉ đạt khoảng 25%, thì việc có quá nhiều ô tô lưu thông trong giờ cao điểm đã và đang là nguyên nhân lớn nhất gây ùn tắc giao thông ở đây. Chỉ cần ô tô dừng, đậu là đã chiếm hết 1/4 chiều rộng mặt đường của hầu hết các tuyến đường ở khu trung tâm.

Chưa kể, dòng ô tô dài bắt ngang qua nhiều giao lộ làm cho dòng xe đi tới không qua được đang ảnh hưởng tiêu cực đến giao thông toàn khu vực. Việc triển khai thu phí ô tô vào trung tâm thành phố nên được nghiên cứu thêm cho hoàn chỉnh để sớm được triển khai trên thực tế. Vấn đề là thành phố phải quản được nguồn thu này và dùng vào việc cải thiện tình hình giao thông cho TPHCM.

Không bắt đầu đi thì sẽ không bao giờ đến, đó là nhận xét chung của nhiều nhà khoa học. Cũng không nên quá cầu toàn, bởi không thể có giải pháp hoàn hảo. Cứ làm rồi hoàn thiện dần. Quan trọng, làm với tâm thế cẩn trọng, làm vì thành phố không ùn tắc giao thông, tai nạn giao thông và bảo vệ môi trường thì nhất định sẽ được nhân dân ủng hộ.