Từng đoạt giải A cuộc vận động sáng tác văn học thiếu nhi vào năm 2002; đến nay, sau gần 20 năm ra mắt, tác phẩm được in tổng cộng 30 lần, được dịch và xuất bản tại Thụy Điển, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, Hungary… Mới đây, tác phẩm tiếp tục được NXB Trẻ tái bản theo hình thức đặc biệt: in màu và có tranh minh họa do chính nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần vẽ.
Dù không phải lần đầu đọc Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ, ấy vậy mà cảm giác háo hức vẫn tràn đầy khi chậm rãi lật giở từng trang sách. Câu chuyện được kể dưới con mắt của cậu bé lên mười, bắt đầu từ khu vườn nhà rồi trải rộng ra trường lớp, ra chợ rồi lên rừng…
Trong tác phẩm này, Nguyễn Ngọc Thuần có cách kể chuyện đầy duyên dáng. Sự duyên dáng này hoàn toàn là “trời phú”, không phải ai cũng có và cũng không dễ dàng bắt chước. Anh dẫn dắt người đọc nhập cuộc cùng nhân vật của mình, từ những tò mò ban sơ đến những niềm vui, nỗi buồn trong cuộc sống. Qua mỗi chương sách, thế giới quan của cậu bé 10 tuổi dần dần được rộng mở, từ đó lòng yêu thương cũng đầy lên mỗi ngày.
Bên cạnh những câu chuyện dễ thương và hồn nhiên, Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ còn viết cả về mất mát: đó là cái chết của bé Thương khi vừa mới ra đời hay lần suýt chết của thằng Tí, bạn thân của nhân vật chính. Câu chuyện lang thang của hai ông cháu ăn xin cũng khiến người đọc không khỏi chạnh buồn. Nhưng lạ thay, những mất mát, những buồn đau ấy không nhuốm màu bi lụy bởi được tác giả viết bằng thứ ngôn ngữ trong veo, tinh tế, giàu trắc ẩn.
Điều đọng lại lớn nhất khi khép lại tác phẩm này chính là sự ấm áp mà các nhân vật dành cho nhau: là tình cảm cha mẹ dành cho con cái, là tình nghĩa láng giềng, tình bạn bè… Tất cả làm nên sự kỳ diệu, mà như cậu bé trong truyện ngộ ra: “Tôi vẫn còn nhớ mẹ thường hay nói với tôi, khi một ai đó buồn, họ cần rất nhiều người để chia sẻ. Nỗi buồn chỉ vơi đi bằng tình thương chứ không có một phương thuốc nào hết. Khi chia sẻ một nỗi buồn, chúng ta sẽ không buồn hơn, nhưng người khác lại vui hơn”.
Nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần rất nhiều lần nhắc đến khu vườn. Phải chăng, đó là biểu tượng của sự bình yên, là nơi dung dưỡng cho những điều thiện nảy mầm? Chẳng thế mà ước ao của hai ông cháu ăn xin là kiếm đủ tiền để “mua được một khu vườn”, hai ông cháu sẽ về quê, không còn phải nay đây mai đó. Ở một lớp nghĩa nào đó, Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ cũng giống như một khu vườn râm mát dành cho tất cả mọi người, không riêng gì trẻ nhỏ. Tất cả cùng bước vào, cùng lắng lòng và an trú bởi những điều đẹp đẽ tưởng như chỉ có trong cổ tích.
