Khu công nghiệp, khu chế xuất tại TPHCM: Sốt ruột chờ chuyển đổi

Lúng túng vì chờ... chính sách

Hiện, TPHCM có 17 KCX- KCN đang hoạt động. Tháng 4-2023, thành phố phê duyệt đề án Định hướng phát triển các KCX- KCN giai đoạn 2023-2030, tầm nhìn đến năm 2045. Ngay sau đó, Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM phối hợp Ban quản lý các KCX-KCN TPHCM (Hepza) xây dựng đề án thí điểm chuyển đổi 5 KCX- KCN gồm Tân Thuận, Tân Bình, Cát Lái, Hiệp Phước, Bình Chiểu.

Cụ thể, KCX Tân Thuận (quận 7) được định hướng chuyển đổi thu hút các dự án thuộc lĩnh vực công nghệ cao; KCN Hiệp Phước chuyển đổi thành KCN sinh thái - đô thị - cảng; KCN Tân Bình chuyển đổi sang mô hình KCN - đô thị - dịch vụ, trong đó KCN được đầu tư theo loại hình công nghệ cao; KCN Cát Lái chuyển đổi toàn bộ thành Trung tâm Logistics số 2 (Trung tâm Logistics Cát Lái), quy mô dự kiến từ 200-292ha; KCN Bình Chiểu phát triển theo hướng dịch vụ phục vụ công nghiệp (logistics, kho lạnh, trung tâm thương mại, giáo dục, y tế…).

Tóm lại, các KCX-KCN được thí điểm chuyển đổi theo hướng công nghệ cao, dịch vụ hậu cần (logistics), KCN sinh thái, hoặc tích hợp đô thị - dịch vụ nhằm tối ưu hóa quỹ đất và nâng cao hiệu quả kinh tế.

Đến tháng 6-2024, UBND TPHCM đề nghị 5 công ty xây dựng và kinh doanh cơ sở hạ tầng tại 5 KCX- KCN nói trên chủ động xây dựng đề án chuyển đổi mô hình của khu mình đang quản lý. Cùng với đó, TPHCM có chủ trương xây dựng đề án cơ chế, chính sách đặc thù để hỗ trợ chuyển đổi trình Chính phủ, Thủ tướng hoặc Quốc hội để thông qua và ban hành nghị quyết, các văn bản quy phạm pháp luật phù hợp, làm cơ sở pháp lý triển khai thực hiện các bước tiếp theo.

Tuy nhiên, đến nay, Hepza cho biết, 5 công ty xây dựng và kinh doanh cơ sở hạ tầng của 5 KCX-KCN mới xây dựng đề cương Đề án chuyển đổi, khảo sát sơ bộ và lập danh sách theo nhóm doanh nghiệp có hay không có kế hoạch đổi mới công nghệ; có kế hoạch chuyển nhượng dự án và di dời.

Trong khi chờ các chính sách cụ thể, một số KCX-KCN lúng túng tự chuyển đổi. Chẳng hạn, Công ty Phát triển hạ tầng KCX Linh Trung 1 đang có kế hoạch thu hồi các lô đất sắp hết hạn cho thuê (khoảng 20ha) để thu hút đầu tư các dự án có trình độ công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ phục vụ các ngành công nghệ cao.

Công ty Phát triển hạ tầng tại KCN Bình Chiểu cũng thu hồi hơn 50% diện tích đã và sắp hết thời hạn cho thuê để xây dựng nhà xưởng cao tầng, phát triển logistics nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất, thu hút các ngành công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ phục vụ các ngành công nghệ cao.

Trong khi đó, với thời gian hoạt động còn lại đến năm 2041, KCX Tân Thuận đã “chuyển mình”, thu hút nhiều dự án đầu tư phần mềm, phần cứng, dịch vụ công nghệ thông tin thay cho các ngành nghề truyền thống thâm dụng lao động. Còn KCN Tân Bình đang dần dịch chuyển sang ngành dịch vụ, kho bãi, thương mại điện tử; KCN Hiệp Phước thí điểm xây dựng KCN sinh thái...

Sớm chuyển đổi, đón cơ hội

Hepza cho biết, tới đây sẽ khảo sát hơn 500 dự án đang hoạt động tại 5 KCX- KCN nói trên với các nội dung: tình hình sản xuất, trình độ công nghệ, môi trường, pháp lý đất đai. Đặc biệt là nguyện vọng, mong muốn của doanh nghiệp, các đề xuất hỗ trợ. Từ đó phân loại doanh nghiệp theo các nhóm: dự án có trình độ công nghệ cao, ứng dụng công nghệ cao; dự án có trình độ công nghệ thấp nhưng có nguyện vọng nâng cấp trình độ công nghệ để hoạt động lâu dài; dự án có kế hoạch chuyển nhượng và di dời.

Đồng thời, phân loại nguyện vọng người lao động trong nhu cầu đào tạo, đổi mới công nghệ để tiếp tục làm việc; nhu cầu đào tạo để chuyển đổi công việc; nhu cầu tìm việc làm mới trong trường hợp không đồng ý chuyển địa điểm làm việc khi dự án đầu tư di dời...

“TPHCM sẽ xây dựng tiêu chí doanh nghiệp được tiếp tục hoạt động, thu hút đầu tư mới về công nghệ, ngành nghề, suất đầu tư, lao động, môi trường để các doanh nghiệp, dự án đầu tư thứ cấp có khả năng đáp ứng được tiếp tục hoạt động; tiêu chí cũng áp dụng để thu hút các dự án đầu tư thứ cấp mới”, một lãnh đạo Hepza cho biết.

Theo PGS-TS Trần Hoàng Ngân, TPHCM đặt mục tiêu thu hút được 500.000 tỷ đồng vốn đầu tư từ khu vực tư nhân, nước ngoài để đạt mục tiêu tăng trưởng hai con số. Điều này đòi hỏi phải có đất đai với giá cả hợp lý. Do đó, TPHCM phải tập trung nhanh chóng xây dựng các KCN mới, cơ cấu lại KCN cũ để có đất sạch, giá cạnh tranh.

Trong khi đó, GS-TS Vũ Minh Khương (Trường chính sách công Lý Quang Diệu, Singapore) chia sẻ, các tập đoàn Singapore đã gợi ý TPHCM chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Chẳng hạn, các KCN truyền thống của TPHCM chuyển thành những trung tâm dữ liệu sẽ giúp các doanh nghiệp xanh hơn, tốt hơn. Bởi hiện nay, trí tuệ nhân tạo (AI) phát triển như vũ bão rất cần dữ liệu lớn (big data) và trung tâm này phải nằm trong khu đô thị.

“Nếu TPHCM đồng ý thì các tập đoàn lớn sẽ sang TPHCM bàn bạc ngay. Đây là vấn đề họ rất quan tâm, vì Singapore hạn chế về diện tích, điện… để triển khai”, GS-TS Vũ Minh Khương nói và nhấn mạnh, việc chuyển đổi sớm KCX-KCN còn là thêm cơ hội thu hút đầu tư.