Không hợp thức hóa sai phạm trong đầu tư điện gió, điện mặt trời

Về vấn đề phát triển năng lượng tái tạo và cơ chế xác định giá điện gió, điện mặt trời, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, Việt Nam là quốc gia có tiềm năng lớn phát triển điện gió và mặt trời. Điện gió, điện mặt trời phát triển khá mạnh ở nước ta trong những năm gần đây do nhu cầu tiêu thụ điện tăng nhanh, cùng với đó là có cơ chế chính sách khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo hấp dẫn.

Tuy nhiên, Bộ trưởng nhìn nhận, có một số nghịch lý là nơi có tiềm năng về nắng và gió lại là nơi có phụ tải thấp. Vì thế, muốn sử dụng nguồn năng lượng này, phải đầu tư lớn cho hệ thống truyền tải, lưu trữ điện. Ở Việt Nam, điện than, điện dầu, điện khí và cả thủy điện là nguồn điện nền. Bởi vậy, dù giá thành có đắt hơn, phát khí thải nhiều hơn nhưng trong ngắn hạn, Việt Nam chưa có nguồn hoặc giải pháp khác thay thế thì điện chạy bằng than, dầu, khí vẫn được duy trì huy động để bảo đảm an toàn hệ thống điện.

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên trao đổi lại với các đại biểu. Ảnh: QUANG PHÚC

Bộ trưởng cho rằng, những năm qua, do đứt gãy nguồn cung than, dầu, khí nên giá cao dẫn giá thành điện năng tạo ra từ dầu, khí thường cao hơn các nguồn điện khác. Điện gió mặt trời không tốn tiền mua nhưng giá thành điện năng phụ thuộc vào giá thành công nghệ, thiết bị. Tuy nhiên, công nghệ thế giới phát triển rất nhanh nên giá thành thiết bị giảm đi hàng năm. Điều này làm cho giá thành điện năng từ năng lượng tái tạo giảm đi theo thời gian. Về lâu dài, năng lượng tái tạo có thể là nguồn điện năng có giá rẻ nhất.

Về cơ chế xác định giá điện gió, điện mặt trời, Bộ trưởng thông tin căn cứ vào quy định pháp luật, Bộ Công thương xây dựng khung giá được xác định trên cơ sở số liệu thống kê 102 nhà máy điện mặt trời, 109 nhà máy điện gió đã ký hợp đồng mua bán điện…

Bộ trưởng khẳng định, cơ chế giá cho các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp như khung giá hiện hành là phù hợp với thế giới và thực tiễn trong nước. Theo ông Diên, không thể phủ nhận sự lãng phí nếu hàng chục dự án điện mặt trời, điện gió đã đầu tư mà chưa được khai thác sử dụng nhưng không hợp thức hóa sai phạm, thậm chí vi phạm pháp luật hiện hành.

Để tháo gỡ, Bộ trưởng Bộ Công thương cho rằng cần chủ trương của cấp có thẩm quyền, sự chấp nhận và nỗ lực của chủ đầu tư, sự vào cuộc đồng bộ cùng các cấp ngành, cơ quan chức năng, chính quyền mới tháo gỡ được khó khăn, vướng mắc. Bởi hầu hết các dự án đã chạy đua với thời gian để hưởng giá ưu đãi (giá FIT) nên bỏ qua hoặc bỏ sót các khâu, thủ tục theo quy định pháp luật, thậm chí vi phạm các quy định pháp luật chuyên ngành.

Chính sách giá FIT hết thời hiệu được thể hiện ngay trong quyết định của Thủ tướng chứ không phải là dừng đột ngột. Do vậy, không thể áp dụng giá FIT mà phải theo quy định của các luật về giá, điện lực và các nghị định có liên quan.

Trên cơ sở đàm phán để chia sẻ rủi ro, hài hòa lợi ích giữa nhà nước, người dân và doanh nghiệp, Bộ trưởng thông tin hiện có 55 nhà máy đã ký hợp đồng mua bán điện nhưng không đủ điều kiện hưởng giá FIT với công suất 4.736MW.

Bộ trưởng Bộ Công thương đề nghị, Quốc hội, Chính phủ sớm cho chủ trương, cơ chế tháo gỡ để Bộ Công thương, các bộ ngành, địa phương có cơ sở chỉ đạo dứt điểm tình trạng trên, tránh lãng phí nguồn điện.

Cũng theo ông Nguyễn Hồng Diên, việc nhập khẩu điện là chiến lược dài hạn dựa trên các mối quan hệ chính trị, quốc phòng an ninh của Việt Nam đối với các nước láng giềng. Nhập khẩu điện từ nước ngoài là điện sạch và cung cấp điện cho khu vực biên giới.