Khu Di tích Lịch sử văn hóa đền Sóc là nơi thờ Phù Đổng Thiên Vương - một trong tứ bất tử của dân tộc Việt Nam. Theo truyền thuyết, Thánh Gióng là người có công giúp vua Hùng Vương thứ VI dẹp giặc phương Bắc, đem lại yên thịnh, thái bình cho đất nước và nhân dân. Sau khi dẹp giặc xong, Thánh Gióng đến nơi đây, cởi áo chiến bào để lại đỉnh núi đá Chồng (xã Phù Linh) rồi cả người và ngựa bay thẳng về trời. Nhà vua và nhân dân biết ơn người anh hùng, lập đền thờ và hàng năm mở hội từ mùng 6 - 8 tháng Giêng âm lịch để tưởng nhớ công ơn của Ngài…
Từ 6 giờ sáng, các đoàn rước của 7 thôn của các xã Phù Linh, Tiên Dược, Tân Minh, Đức Hòa, Xuân Giang, Bắc Phú lần lượt tề tựu trước Khu Di tích Lịch sử văn hóa đền Sóc.
Đúng 7 giờ, lễ khai hội bắt đầu bằng nghi lễ dâng lễ vật lên sân đền Thượng.
Các lễ vậy truyền thống gồm giò hoa tre thôn Vệ Linh, ngựa của thôn Phù Mã, voi chiến của thôn Dược Thượng, trầu cau thôn Đan Tảo, ngà voi của xã Đức Hòa, cỏ voi của thôn Yên Sào, kiệu tướng thôn Yên Tàng, cầu húc của thôn Xuân Dục.
Khai mạc Hội Gióng đền Sóc
Ông Lê Hữu Mạnh, Phó Chủ tịch UBND huyện Sóc Sơn, Trưởng Ban tổ chức Lễ hội Gióng 2019 đánh giá, việc thay đổi phương án đưa giò hoa tre và trầu cau tiến cung và không phát lộc ngay tránh tình trạng lộn xộn. Giò hoa tre và trầu cau luôn là hai lễ vật được “nhắm” tới để dân làng tranh cướp lấy may. Tuy nhiên từ năm 2018, Ban tổ chức quyết định chỉ hạ một phần lộc hoa tre và trầu cau đưa xuống đền Hạ và đền Mẫu lễ tạ, còn lại đưa vào hậu cung đền Thượng chờ phát lộc. Người dân địa phương và du khách đến hành lễ xếp hàng thứ tự, hoan hỉ đợi nhà đền phát lộc lấy may.
Tuy nhiên để đề phòng trường hợp bất thường, trong quá trình đưa lễ vật dâng Thánh trên đền Thượng, hàng trăm cán bộ, tình nguyện viên và thanh niên trai tráng các thôn được huy động để giữ gìn trật tự cho lễ rước. Nhờ vậy, không còn tình trạng đem gậy gộc tranh cướp lễ vật, giảm nguy cơ xô xát và gây ra thương tích đáng tiếc.
Lộc trầu cau và hoa tre được nhà đền phân phát không còn cảnh tranh cướp ghê người như nhiều năm trước
Hội Gióng 2019 diễn ra từ 6-8 tháng Giêng tại Khu Di tích Lịch sử văn hóa đền Sóc. Một số hoạt động mới như tăng chương trình biểu diễn văn hóa nghệ thuật, thi nấu cơm và kéo mỏ
Khu Di tích Lịch sử văn hóa đền Sóc đã được xây dựng hơn 1.000 năm, trải qua nhiều biến thiên của lịch sử và thời gian, cùng nhiều lần trùng tu nhưng vẫn giữ được những nét kiến trúc nghệ thuật độc đáo, và những cổ vật có giá trị.
Năm 1962, Quần thể di tích đền Sóc được Bộ Văn hóa - Thông tin xếp hạng Di tích Lịch sử văn hóa Quốc gia. Ngày 31-12-2014, Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định công nhận Quần thể di tích đền Sóc là Di tích Lịch sử Quốc gia cấp đặc biệt.