Tham dự hội thảo có Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh; Thứ trưởng Bộ TT-TT Nguyễn Huy Dũng; Thứ trưởng Bộ TT-TT Nguyễn Thanh Lâm; GS-TS Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH-NV; cùng các chuyên gia, nhà quản lý báo chí trong nước và quốc tế.
Facebook và Google lấy khoảng 70% doanh thu quảng cáo
Tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ TT-TT Nguyễn Huy Dũng cho rằng, kinh tế góp phần tạo nên sự phát triển lành mạnh của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Nếu không có sự hỗ trợ đắc lực của kinh tế, không thể có một cơ quan báo chí mạnh.
Tính đến hết năm 2023, đối với báo, tạp chí: tỷ lệ tự đảm bảo chi thường xuyên chiếm 39%, tự đảm bảo một phần chi thường xuyên chiếm 36%, ngân sách nhà nước bảo đảm chi thường xuyên chiếm 25%.
Đối với phát thanh, truyền hình (PTTH): tỷ lệ đảm bảo chi thường xuyên và chi đầu tư chiếm 6,94%, tự đảm bảo chi thường xuyên chiếm 26,39%, tự đảm bảo một phần chi thường xuyên chiếm 66,67%.
Doanh thu của các báo, tạp chí trong 9 tháng đầu năm 2023 giảm 9,4% so với cùng kỳ năm 2022. Trong khi đó, tổng nguồn thu năm 2023 của các đài PTTH thì giảm 23% so với năm 2022.
Dù là báo in, báo điện tử hay PTTH vẫn dựa khá nhiều vào nguồn thu quảng cáo. Có lúc, doanh thu từ quảng cáo luôn chiếm trên 60%, thậm chí với một số cơ quan báo chí là 90%. Tuy nhiên, hiện nay các cơ quan báo chí đang đối diện nguy cơ sụt giảm doanh thu mạnh mẽ, trong bối cảnh các nền tảng xã hội như Facebook và Google đã lấy đi khoảng 70% doanh thu quảng cáo của báo chí chính thống.
- Thứ trưởng Nguyễn Huy Dũng nhận định
Cũng theo Thứ trưởng Nguyễn Huy Dũng, các cơ quan báo chí hiện gặp một số khó khăn, vướng mắc về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập tại Nghị định 60/2021/NĐ-CP. Cạnh đó, là cơ chế giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu sản xuất, cung cấp dịch vụ công sử dụng ngân sách nhà nước tại Nghị định 32/2019/NĐ-CP và chính sách về thuế đối với các cơ quan báo chí cần tiếp tục hoàn thiện để thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí.
Hàng năm, ngân sách nhà nước chi thường xuyên cho báo chí dưới 0,5% tổng chi thường xuyên. Chi cho đầu tư báo chí cũng thấp, khoảng 0,25% tổng chi đầu tư của ngân sách nhà nước. Đặc biệt, một số cơ quan báo chí lớn không có hoặc có rất ít hỗ trợ hay đặt hàng từ ngân sách.
Thách thức và thời cơ
Thứ trưởng Nguyễn Huy Dũng cho biết, thu phí nội dung trên báo điện tử hiện có 5 cơ quan báo chí triển khai, gồm: VietnamPlus (năm 2018), VietnamNet, Tạp chí điện tử Ngày Nay (năm 2021), Người Lao Động, Tuổi Trẻ (năm 2022). Các cơ quan báo chí này cũng chỉ mới thử nghiệm ở một số chuyên mục, được đầu tư hơn về chất lượng và nội dung.
Mô hình thu phí nội dung ở Việt Nam mới chỉ ở bước khởi đầu, chưa tạo ra doanh thu đáng kể cho cơ quan báo chí.
Thời gian qua, Bộ TT-TT nỗ lực điều hướng quảng cáo sang báo chí bằng việc lập danh sách Whitelist với thông điệp “Làm nội dung sạch sẽ nhận được quảng cáo và quảng cáo sẽ tìm đến những nội dung sạch”, bước đầu có kết quả song cần đẩy mạnh triển khai. Bên cạnh đó, chiến lược chuyển đổi số đặt mục tiêu đến 2025, các cơ quan báo chí tối ưu hóa nguồn thu, trong đó 30% cơ quan báo chí tăng doanh thu tối thiểu 20%.
“Đây là một thách thức lớn trong bối cảnh nền kinh tế gặp nhiều khó khăn, việc bố trí kinh phí, đặt hàng, giao nhiệm vụ cho các cơ quan báo chí thực hiện tuyên truyền nhiệm vụ chính trị, thông tin thiết yếu, truyền thông chính sách còn hạn chế”, Thứ trưởng Nguyễn Huy Dũng lưu ý.
PGS-TS Đặng Thị Thu Hương, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH-NV đồng tình, kinh tế báo chí trong bối cảnh phát triển kinh tế số đặt ra rất nhiều thời cơ và thách thức; phải giữ vững mục tiêu xây dựng các cơ quan báo chí theo hướng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; làm tốt sứ mệnh phục vụ sự nghiệp cách mạng của Đảng, sự nghiệp đổi mới của đất nước.
Đa dạng hóa nguồn thu
Theo nhà báo Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, hiện báo chí toàn cầu đang đối mặt nhiều thách thức, như việc các ấn phẩm in giảm cả số lượng lẫn doanh thu. Trong khi đó, các ấn phẩm số gia tăng nhưng không đáng kể và điều quan trọng là phần tăng của ấn phẩm số không thể bù đắp cho phần mất đi của báo in.
Cụ thể, giai đoạn 2019-2024, doanh thu ấn phẩm in giảm từ 35,1 tỷ USD xuống còn hơn 21 tỷ USD. Trong khi đó, doanh thu ấn phẩm số tăng không đáng kể, từ 10,6 tỷ USD lên 11,9 tỷ USD.
Ngoài ra, dù thị trường quảng cáo toàn cầu những năm qua tăng nhưng lại giảm với lĩnh vực báo chí.
Trước thực tế này, các cơ quan báo chí trên thế giới đã quan tâm tới việc đa dạng hóa nguồn thu, tập trung các giải pháp như tổ chức sự kiện, thu hút tài trợ, hợp tác với mạng xã hội cũng như các nền tảng công nghệ, trí tuệ nhân tạo...
Nhà báo Lê Quốc Minh nhận định, trước mắt, nguồn thu từ quảng cáo vẫn chiếm vị trí quan trọng của các cơ quan báo chí.
“Quảng cáo đã giảm đi nhiều, có cơ quan chỉ chiếm 40-50% doanh thu nhưng dẫu sao đây vẫn là nguồn thu rất quan trọng”, nhà báo Lê Quốc Minh nói và cho rằng, việc tìm doanh thu từ độc giả ngày càng quan trọng và đó là nguồn thu an toàn.
Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam cũng cho rằng, truyền thông đang là xu hướng nhiều cơ quan báo chí trên thế giới đang làm, do các nhà báo là người thành thạo nhất về kỹ năng kể chuyện; việc sản xuất nội dung quảng cáo cho thương hiệu là cách để các cơ quan báo chí có thêm nguồn thu.
